«audit» kafedrasi «Ichki audit» fanidan

Tovar-moddiy boyliklar va pul mablag’lari harakatining xronologik tekshiruvi. Tovar-moddiy boyliklar va pul mablag’lari harakatini tekshirish ularning qoldiqlarini nafaqat inventarizatsiya o’tkazish sanasi, balki, istalgan inventarizatsiya davrning har bir sanasi (kun oxiriga) uchun hujjat bo’yicha qoldiqlarini solishtirish tamoyili asosida tekshirishdan iborat. Shuningdek, qoldiqlarni har bir o’tkazilgan xo’jalik operatsiyasi so’ngida ham aniqlash imkoni mavjud.
Mazkur usuldan foydalanish ichki auditorga ehtimolli qonunbuzarliklar, hisob ma’lumotlaridagi qarama-qarshiliklar, shuningdek, hisobga olinmagan qoldiqlar haqida dalillar to’plashga imkon beradi.. Ushbu qarama-qarshiliklar quyidagicha bo’lishi mumkin:

1. 
   Berilgan tovar-moddiy boyliklarining qoldig’i ularning bo’lishi mumkin bo’lgan maksimal qoldig’idan ortiq;
   
2. 
   Amalda bo’lishi mumkin bo’lmagan hujjatli rasmiylashtirilgan tovar-moddiy boylialarining sarfi qayd qilingan va boshqalar.
   

MISOL
Ichki auditor tomonidan ulgurji ombordagi hisobotlarni tekshirish natijasida inventarizatsiya davri taxta materiallarning harakati to’g’risida quyidagi ma’lumotlar olindi:
01.10 holatiga – 1000 kub.m;
10.10 holatiga – 2500 kub.m;
Tovar etkazib beruvchilardan tushgan – 11000 kub.m;
Sotuvga qo’yilgan – 9500 kub.m.
Avvaliga, 2910 hisobvaraq (“Tovarlar”) bo’yicha davr oxiriga qoldiq to’g’ri hisoblangandek ko’rinadi. Biroq yukxatlarning xronologik tekshiruvi auditorga quyidagilarni aniqlashga imkon berdi (kub.m):

Sana	Kun boshiga qoldiq	Kirim	Chiqim	Kun oxiriga qoldiq
01.10	1000	-	500	500
02.10	500	-	2500	-2000
04.10	-2000	8000	1000	5000
07.10	5000	-	5000	-
09.10	-	-	500	-500
10.10	-500	3000	-	2500

Jadvaldan ko’rinib turibdiki, 02.10 va 09.10 sananing kun oxiridagi qoldiq taxta materiallarining manfiy qoldiqlari bo’lib, bu xo’jalik operatsiyasi mohiyatiga ko’ra ilojsizdir: kun davomida omborda mavjud bo’lgan qoldiqdan ortiq miqdorda chiqim qilingan. Mazkur holatda omborda hisobga olinmagan 2000 kub.m. taxta materiallari bo’lganligi ehtimoli haqiqatga yaqinroqdir. Bunday qoldiqlarning yuzaga kelish sabablarini aniqlash (mol etkazuvchining kirim qilish paytidagi hujjatlaridagi tasodifiy xatosi yoki materiallar, tushum va hokazolarni o’zlashtirishga qaratilgan qasddan qilingan harakat) auditorning keyingi vazifasidir.