«audit» kafedrasi «Ichki audit» fanidan

5.4. Alohida olingan hujjatlarni va ularning jamlanmalarini bir turdagi va o’zaro bog’liq operatsiyalar yordamida tekshirish usuli
Iqtisodiy sub’ektlarning barcha xo’jalik operatsiyalari va xo’jalik muomalalari hujjatlashtirilgan bo’lishi shart.
Hujjatlar ishonarli yoki ishonarsiz bo’lishi mumkin va ichki auditning xususiy vazifalaridan biri ishonarsiz hujjatlarni aniqlash va ularni tahlil qilishdan iboratdir.
Hujjatlarning sifat jihatidan tasniflash maqsadida uch xususiyat asos qilib olinadi:

1. 
   Shakl xususiyatlari. Har qanday ishonarli hujjat ma’lum bir shaklda to’ldirilgan bo’lishi lozim. Amaliyotda birlamchi hujjatlarning turli xildagi shakllaridan foydalaniladi.
   

MISOL
Ko’p hollarda hujjatlarning unifikatsiyalashgan shakllari o’zgartirilganda korxona ilgari katta hajmlarda xarid qilingan blanklardan foydalanib keladi.
Ba’zi keng ko’lamda qo’llaniluvchi shakllar qonunan tasdiqlanmagan. Shunga qaramay, tashkilotlar ularni ichki me’yoriy xujjatlar bilan tasdiqlamay qo’llashda davom etadilar. Bunday shakllardan eng keng tarqalganining misoli sifatida bajarilgan ish-xizmatlar dalolatnomasini keltirish.

2. 
   Qonuniylik xususiyatlari. Hujjatda aks ettirilgan xo’jalik operatsiyasi o’z mazmuniga ko’ra qonuniy bo’lishi shart.
   

MISOL
Tekshiruvda ilova qilingan hujjatlari bilan (yukxat, hisob-kitob fakturasi, cheklar) 60000 so’mdan ortiq bo’lgan bir mol etkazib beruvchi bilan tuzilgan shartnoma bo’yicha bo’nak hisobotlari aniqlandi. Hattoki, bo’nak hisoboti va uning ilova hujjatlari to’g’ri to’ldirilganda ham qonun nuqtai-nazaridan ularni haqqoniy deb bo’lmaydi.

MISOL
Ba’zan hujjatlarning mavjud bo’lmasligini ham noqonuniy deb topish mumkin. Masalan, agar tovar-moddiy boyliklari uchun schyot yoki hisob-kitob fakturasi yozib berilgan bo’lsa, tovar-transport yukxati yo’q bo’lsa, buxgalteriya hisobi qoidalariga muvofiq tovarni omborga kirim qilish noqonuniy asosga ega bo’ladi.

3.