Атм окда. Ги тлер ч и лар Герм ани яси ни нг сўнгги кунлари

4
:
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

қилган бўлса, у ҳам бу воҳеани шунчалик ҳазилга ай- 
лантириб ҳикоя қилиб юрди.
Бироқ 
шу воқеадан кейин 
ҳам Гитлер Борманга 
қайта-қайта таъкидларди:
— Герингдан бошқа ҳеч ким менинг ворисим бўлол- 
манди. Чунки, биринчидан, 
у ҳеч вақт 
ўзича сиёсат 
юритмаган, иккинчидан, унинг халқ прасида обрўси бор, 
учинчидан, душман матбуотидаги карикатуралар учун 
асосий нишондир.
Гитлер бу гапларни бутун амалий фаолиятиии ҳоки- 
миятни қўлга олишга каратган киши, бегоиаларга эмас 
(диктофонларга ҳам эмас, чунки у ўша пайтларда «ку- 
рашдош биродарлари» унинг гапларини яширин равиш- 
да тинглашлари мумкинлнгига ишонмас эди), балки ке- 
часи ўринда ётганида ўя хотипига «Мен 
яшаётганим 
йўқ, балки менинг жисмимда фюрер яшамоқда...»— де- 
ган киши ҳақида айтган эди.
Биринчи жаҳон урушининг жасур учувчиси, кайэер 
Германиясининг қаҳрамони нацистларнинг биринчи бош 
кўтариб чиқишлари муааффақиятсиз тугагач Швецияга 
қочган эди. У ерда граждан ааиациясида учувчи бўлнб 
ишлай бошлади ва бир куни князь Розенни самолётда 
олиб кетаётганида қаттиқ бўронга дуч келиб, ўэ само- 
лётинн мўъжиза билан Роклштадт қасрига қўндира ол- 
Ган эди. У ерда полковник фон Фокнинг қизи Карина 
Фои Катцов билан танишди, уни эридан айнитди, сўнг- 
ра Германияга жўнаб, у ерда фюрер билан учрашди. 
1923 йил 9 поябрда бўлиб ўтган национал-социалистлар 
иамойишида қатнашиб, яраландн, қамоққа тушншлан 
бир амаллаб қутулиб, Инсбрукка жўнаб кетди, у ерда 
К ар ш
1
а кутарди уни. Уларнинг 
пули йўқ эди, 
лекин 
отель хўжайини уларни бепул боқиб турди: у ҳам Ге- 
ринг каби 
национал-социалист 
бўлиб, 
Инсбрукдаги 
отелларнинг етмиш проиентини қўлга оливолган яҳу- 
дийлардан жабр тортмоқда эди. Кейиичалик Герингни 
хотнни билан Венециядаги 
«Британия» отелинипг хў- 
жайпни таклиф қилди ва эр-хотин у ерда 1927 йилгача, 
Германияда афв умумий эълон қилинган кунгача яша- 
дилар Ярим йил ўтмасданоқ 
у бошқа ўн бир нацист 
қаторида рейхстаг депутати бўлиб олди. Гитлер рейхс- 
таг депутатли! ига номзодини қўя олмасди, чунки у авс- 
триялик эди.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Япги сайловларга танёргарлнк кўриш керак эди. Фю- 
рер қарори билап Геринг партия ишидал кетди ва фа- 
қат рейхстаг аъзоси бўлиб қолди. Унинг ваэифаси дунё- 
даги энг кучли одамлар билаи алоқа ўрнатишдан ибо- 
рат эд и — ҳокимиятни қўлга 
олмоқчи бўлган партия 
кенг алоқа доирасига эга бўлмоғи лоэим. Партия қаро- 
ри бнлан у Баденштраеседаги ҳашаматли уйлардан би- 
рини ижарага олди: у ерга, унинг ҳузурига шаҳзода Го- 
генцоллер, шаҳзода Кобург, турли магнатлар келиб тур- 
дилар. Уйнинг файзи Карина эди: истараси иссиқ, оқсуяк 
аёл, 
швециялик 
амалдорнинг қизи, 
уруш қаҳрамо- 
ли, мусофир, 
жангчи, большевистик 
ваҳшийликларга 
бардош бера олмаётган ғарбдаги қутурган демократия- 
нинг ашаддий душмани бўлган Герингнинг хотини сн- 
фатида Карина ҳаммага ёкарди.
Ҳар гал, қабул маросими олдидан эрта билаи уйга 
национал-социалистлар Берлин ташкилотининг лартаи- 
лейтери Геббельс келарди. У партия билан Геринг ўр- 
тасида алоқачи эди. Геббельс рояль чаларди, 
Геринг, 
Карина ва унипг биринчи эридан қолгап 
ўғли Томас 
халқ қўшиқларини айтишарди: рехстагдаги нацистлар 
лидерининг уйида 
ўта бачкана америка 
ёки фрапцуэ 
жази ижро этадигап машқларнн ёмон кўрардилар.
Худди шу ерга, партня ҳисобидан ижарага олннган 
уйга 1931 йилнинг 5 январида Гитлер, Ш ахт ва Тиссеи 
кириб келдилар. Худди шу ҳашаматли уй молия ва са- 
ноат корчалонларининг национал-социалистлар лидери 
Гитлер билан тил бириктиришларининг гувоҳи бўлди,
Кўп ўтмай Гитлер муваффақиятга эришди. Карина 
Швецияга учиб кетди ва у ерда тутқаноқ касалига муб- 
тало бўлиб вафот этди. Ҳар қамдай шароитда ҳам Гер- 
ман фюрернинг содиқ хизматкори бўлиб қолсин, уиинг 
сўнгги истаги-васияти шундай эди.
Рем бошлиқ фитнадан сўнг, фюрер капитал бнлан 
иттифоқ туэиб ғояга хоинлик қилди, деб ҳисоблаган пар- 
тия ветеранлари унга нисбатан оппозицияга ўтиб олган- 
ларида, партиянинг қуйи оргаилари ва қуйи доирала- 
рида:
— Герингнинг Германлиги 
қолмапти, 
у президент 
бўлиб қолибди .. У партиядош ўртоқларини қабул қил- 
май қўйибди, 
идорасида уларпи 
менсимай куттнриб 
қўяётган эмиш... У зеб-зийпатга ботиб кетибдн...— деган 
гаплар тарқала бошлади.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Лввал бу ҳақда фақат партпянинг олдий аъзолари 
нширимча гап тарқатиб 
юрдилар. Аммо Герипг 193& 
ймлда Берлин яқмиида Каринхлле қасрини қуриб бўл- 
гач, унинг устидан оддий национал-спциалнстлар эмас, 
балки бошлиқлар — Лей ва Заукель шикоят қилдилар. 
Геббельс эса Герипг Берлиндаги ижарага олинган уй- 
даёқ айнин бошлаган, деб ҳисобларди.
— Зеб-эиймат ботқоғига 
ботиб кетмоқда,— дерди 
у,— Геринггя ёрдам бернш керак, чумки у биз учун жу- 
да қимматли одам.
Гитлер Карипхалега борди, ўша қасрии кўздан ке- 
чириб, бундай деди:
— Герингни тинч қўнинглар... Ахир Ғарб дипломат- 
ларинн қандан шароитда қабул этншни унинг ўзи би- 
лади. . Карнихале чет эллик меҳмонлар қабул қилина- 
диган жон бўла қолсин. Қўиверниглар! Германиинг бун- 
га ҳалди сигади Каринхале халқ мулки-ю, Герма
(1
у ер- 
да яшайди, деб ҳисоблан қоламиз...
Чехословакия элчисн Местнийминг қўлга туширилган 
хабарнга қараганда, 
Геринг бу қасрда бутун вақтиии 
эпг яхши кўрган авторлари — Ж ю лъ 
Верн, Карл Мэй 
китобларини қайта-қанта ўқиш билан ўтказар экан. Ш у 
ерда у ўргатилган кнйикларни овлар, кечқурунлари эса 
аллақанча вақт кинозалда ўтирар: бир йўла бешталаб 
саргузашт фильмларни томоша киларди. Сеанс пайти- 
да меҳмонларини тинчлаитириб.
— Ташвншланманглар, 
охпри яхши тугамди,— деб 
қўяр эди у.
Штирлии Герппгпнпг семиэ жасади чизилган расмии 
бир четга қўйиб, Г еббельс қиёфаси ишланган қогозни 
олдига сурди. Рейх киностудияси жойлашган ва ҳамма 
актрисалар яшайдиган Бабельсбергдаги ишратлари улун 
упга «Бабельсберг буқачаси» деган лақаб қўйган эди- 
лар. Унинг устидан тўпланган маълумотларда Геббелъс 
чех актрисаси Лкда Бааровага айланишиб юрган пайт- 
ларда фрау Геббельс билан Герамг ўртасида бўлиб ўт- 
ган суҳбат ёзиб қуйилган эди. Ушанда Геринг 
унинг 
хотипига қуйидагиларни айтганди:
— Хотмнларни деб пешамаси ёрилади. Шармандалнк 
бу. Биэнинг ғоямиэ учун жавобгар бўлган одам, тасо- 
днфий алоқалар бнлан ўзннн шармапда қилиб юрса-я'.
4в
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Фюрер фрау Геббельсга ажралишни таасия қилган 
эди.
— Мен сизнинг тарафнигизда бўламап,— деган эди 
у,— токи ўэини юксак ахлоқли ва оила олдндаги муқад- 
дас бурчипи беғараз адо эта биладиган ҳақиқин нацип- 
нал-социалистдек тута олмагунича эрингиз билан шах- 
сан учрашишдан воэ кечаман...
Ҳоэир эса бу гаплар унутилиб кстган эди — шу йил 
январь онида Гитлер Геббельсникига хотииипинг туғил- 
гап кунида келди. У фрау Геббельсга кичкинагина гул- 
даста тақдим қиларкан, бундай деди:
— Кечикканнм учун афв этишингизнн сўранман, чун- 
ки; гул топаман деб бутуп Берлиннн айланиб чиқдим — 
Берлин гаулейтсри партангеноссе Геббельс барча гул 
дўконларини беркитиб қўйибди: тотал уруш 
пантида 
гул керак эмасмиш...
Қнрқ мипутдан кейин Гктлер жўнаб кетгач, Магда 
Геббельс:
— Гериигларникига 
фюрер ҳеч вақт бормасди...— 
деди.
Берлин вайропага анланган эди, минг йиллик рейх 
пойтахтидаи бир юз қирқ километр иарида жапглар бо- 
раётган бир пайтда севинчи ичига сигмаган Магда Геб- 
бельс ўз ғалабаси суруридан маст эди. Эри ёнида ту- 
рар, юэлари эса бахтиёрлмкдан оппоқ оқариб кетганди; 
ҳазилакам гапми бу, олти йиллик ^анаффусдаи сўнг фю- 
рер унинг уйига келган эди-да. ахир...
«Бунинг энди ах.амияти йўқ,— мулоҳазасиии давом 
эттирди Штирлиц,— беҳуда хатти-ҳаракатлардан бошқа 
парса эмас...»
У қогозга катта доира шаклнни чизиб, 
шошилмай 
.ушшг ичини аниқ ва тўғри чизиқлар билан тўлдира 
бошлади. У Геббельснинг купдалик дафтарларига таал- 
луқли нарсаларни эслай бошлади. У Геббельснинг кун- 
далик дафтарлари билан рейхсфюрер қизиқаётганлиги 
ва ўэ вақтида бу дафтарлар билаи танишиш иштиёқида 
кўп уриниб кўрганлигидан хабардор эдн. У фақат бир 
неча саҳифанинг фотонусхаси билан танншншга муваф- 
фақ бўлгап эдн. холос. Штирлицнинг хотирасн жуда зур 
эди: унча диққат сарфламай, дафтардаги ёзувларин кў.ч 
ўнгига келтира бошлади:
«1943 йил, 9 декабрь. Англияда грипп эпидемняси 
бошланибди,— деб ёзарди Геббельс.— Ҳатто қирол бе-
4 — 2:142
49
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

тоб экан. Қани эмди шу чпидемия бутун Англияни қи- 
риб юборса, аммо бу ажойиб истакнииг амалга ошиши 
қинин бўлса керак.
1943 йил, 2 март. Ҳамма яҳудийлар Берлипдан йўқ 
қилингунига қадар дам олмай ишлайман, Оберзальц- 
бергда Шпеер билан суҳбат қилиб бўлгач, Геринг ҳузу- 
рига жўнадим. Унинг подвалида 25 минг шиша шампаиь 
е и н о с и
бор экан. У япа 
национал-социалист эмиш! У 
ички кўйлакда экан. унинг рангидан кўпглим беҳузур 
бўлди. Нима ҳам қилиб бўлади, у қандай одам бўлма- 
сии, кўниб юраверишга мажбурсан».
Штирлии кулиб юборди: Гиммлернинг Геббельс ҳа- 
қида айнан худди шу сўзларни айтгаии эсига тушганди. 
У буни қирқ иккинчи 
йилда айтгап 
эдн. Геббельс у 
вақтда оиласн билан катта 
уйда эмас, балки шаҳар 
чеккасида «ишлаш учун» қурилган кичкинагина коттеж- 
да турарди. Коттеж кўл бўйида жойлашган бўлиб, ич- 
карига қамишзор томондан айланиб ўтиш мумкин эди— 
сув у ерда тўпиққача чиқар, СС қоровуллари пости эса 
четроқда жойлашган 
эди. Унинг ҳузурига актрисалар 
келиб туришарди: улар электр поездидан тушиб, ўрмои 
орқали ўтиб келардилар. Геббельс аёлларни ўз уйига 
машинада олиб келишни национал-социалист шаънига 
тўғри келмайдиган дабдаба деб ҳисобларди. Уларни қа- 
мншзордан ўзи олиб ўтарди, кейин азонда, ССчилар ух- 
лаётган пайтда, куэатиб қўярди. Гнммлер бундан хабар- 
дор эди, албатта Ана шуида Гиммлер: «У қандай одам 
бўлмасин, кўниб юраверишга мажбурсан...» деган эди.
Штирлиц Геринг ва Геббельс қиёфаси тасвирланган 
қоғозларни ғижимлаб, шам алангасига тутиб ёқа бош- 
лади. Олов бармоқларини куйдирай дегаида, қоғоэларии 
каминга ташлади. Чиройли чўян косов билан кулни 
титиб, яна стол ёнига келдн ва папирос чекди. Кейин 
Гиммлер ва Борман тасвирланган иккала варақни ол- 
дига суриб қўйди.
«Геринг ва Геббельс бундан истисно. Буларни тан- 
ламайдилар. Уиисини ҳам, бунисини ҳам. Геринг музо- 
ракаларга журъат эта оларди-ю, лекин ҳозир обрўсинн 
тушириб қўйган, у ҳеч кимга ишонмайди. Геббельс-чи? 
Иўқ У бунга журъат эта олмайди. У фанатик, охири- 
гача ўз ишига содиқ бўлиб қолади, унга таяниб бўлмай- 
дн, дарҳол шерикликка бошқаларни қидира бошлайдн.
50
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Гиммлер билан Борман қолди. Иккаласидан бири. Агар 
мен шуларнинг биридан бошқаларига 
қарши ишлаш 
учун ваъдасини ололсам — ютиб чиққан бўламан. Агар 
хатога йўл қўйсам — жонимдан айриламан. Дарҳол ҳа- 
ракат қилмоқ зарур. Аммо қайси бирини танлаш керак? 
Афтидан, Гиммлерни. У ҳеч қачон музокара олиб бо- 
ришга ботинолмас, чунки ўэ номининг қанчалик нафрат 
билан тилга олинаётганлигини 
билса керак. Афтндан, 
шуни, Гиммлерни танлаш лояим...»
Худдн шу пайтда ранглари оқариб, кўэлари кирта- 
йиб, оғриқдан боши торс ёрилиб кетай деётган Геринг 
фюрер бункеридан Каринхалега қайтаётган эди. Бугуи 
эрталаб у машинада фронтга, рус танклари ёриб ўтгап 
жойга борди. У ердан дарҳол Гитлер ҳуэурига жўнади.
— Фронтда ҳеч қандай уюшқоқлик йўқ,— деган эди 
у,— ҳамма ёқда тартибсиэлик. Солдатлар кўзида дов- 
дираш аломатларини кўрасиз. Офииерлар маст-аласт. 
Большевикларнипг ҳужуми армняни ваҳимага, ҳайвоп- 
ларга хос ваҳимага солиб қўйгаи... Менимча...
Гитлер унинг гапларига кўзларини қисиб, ўнг қўли 
билан дир-дир титраётган 
чап қўли тирсагини ушлаб 
турган ҳолда қулоқ соларди.
— Менимча,— қаптарди Герииг, аммо Гитлер угшнг 
гапини бўлди.
У зўрға ўрнндан турди, унинг қизарган кўзларн чақ- 
чгйди, нафратдан мўйловчаси қимирлаб кетди.
— Мен сизга бундан кейин 
фронтга боришни ман 
этаман!— деди у аввалгидай баланд ва кучли сдзоз би- 
лан.— Мен бундай ваҳима тарқатишни ман ьтамап!
— Б у ваҳима эмас, ҳақиқат,— Гернпг .умрида би- 
ринчи марта фюрерга гап қайтарди-ю, қўл ва оеқлари 
муздек бўлиб кетганлигини сезди.— Бу ҳақиқат, фюре- 
рим. бу ҳақиқатни сизга айтиш менинг бурчим!
— Бас қилинг! Яхшнси авиация билан шугуллаиипг, 
Геринг! Тиниқ мия, нстнқболни кўра билнш ва куч за- 
рур бўлган жойга ўзингизни суқаверманг. Маълум бўл- 
дики, бунга сиз мос эмас экансиз. Меп сизга ҳозир ҳам, 
бундан буён ҳам фронтга боришни ман этаман.
Геринг бу ҳақоратдан ерга кириб кетаёзди, у фюрер- 
нинг пасткаш адъютантлари Шмупд ва Бургдорфпинг 
орқалан иршайиб қолганликларини сеэди.
Каринхаледа уни Люфтваффе штаби ходимдари ку-
51
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

тиб турардилар: бункердап чнқа туриб уларнн тўплашии 
буюрган эдн Аммо кепгашни бошлаёлмади — адъютант 
СС ренхсфюрерн Гнммлер келганлигинн айтди.
— У яккама-якка 
гаплашишни 
сўрамоцда,— деди 
адъютант сўзларига кўп маъно бермоқчи бўлиб. Утир- 
ганлар орасида адъютантларнимг ишн ҳам сеҳрли 
ва 
қиэшуарли бўлар экаи деган таассурот қолдириш мақ- 
садида шу охангда гапнргап эди.
Геринг ренхсфюрерпн ўэ кутубхонасида қабул қилди. 
Гнммлер ҳар вақтдагидек кулиб т\рар ва кўринишидан 
хотиржам эди. Қўлнда қалин қора члрм папкаснни уш- 
лаб турарди. У креслога ўтирди, кўэойнагини олди, ши- 
шаларинн узоқ артди, кейин ҳеч қандай муқаддимаснэ 
дед*-л
— Фюрер бундан кейнн миллат додийси бўла ол- 
майди.
— Нима қилнш керак?— ўнлаб ўтирмлп сўрадн Ге- 
ринг, СС лидерн айтган гапларнинг маъносини тўла 
чақиб олишга улгурмасданоқ.
— Аслпнн олганда бункерда СС қўшинлари жойлаш- 
ган,— давом эттирди Гнммлер хотнржам ва равон овоз 
бнлан,— аммо гап бундагина эмас. Фюрернинг иродаси 
Оўшашгап. У қярорлар қабул қила олчаёткр. Биэ халқ- 
қа мурожаат қилишнмнэ и**? т. 
^
Гнммлернинг тиээасида 
ётган қора папкага қараб 
қолди Геринг. Қирқ тўртиичи йили хотинннинг дугона- 
си билан телефом орқали сўэлаша турнб: «Яхшиси бу 
ерга кела қол, телефон орқали гаплашиш қа.ттис тц. 
гапларимизни тииглаб турувчилар бор», деган гаплари 
ёдига тушди. Геринг ўша пайтдаёқ Эммига: «Буии га- 
пира кўрма, теитаклнк бу», дегандек бармоқлари билам 
столни уриб қўйганлигини эсладн. Маиа, ҳоэир ҳам у 
қора папкага қарар экан, балки нчнда диктофон бпр- 
дир, балки бир соат ўтар-ўтмас ёэиб олцнган бу суҳбат 
Гитлерга қўйнб бернлар, ана унда иш/тамом-вассалом.
«У истаган гапини гапираверсин,—/ўйларди 
Геринг 
Гнммлер ҳақида— Айғоқчнлар 
отахони софдил одам 
бўла олмайдн. У менинг бугун фюрер юлдида шармаида 
бўлганнмни билган, албатта У ўз вйэифасинн пиҳоя- 
сига еткаэмоқчн бўлмб келган».
Уэ навбатнда Гиммлер ҳам «наци № 2» ннмаларпи 
ўйлаб турганипи биларди. Ш у сабабли, бир хўрснпиб 
қўйиб, унга ёрдамга келмоқчи булди. У бундай деди:
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

— Сиз,— ворисеиз, бииобарип, 
сиз — президентсиз. 
Шундан қилнб мен — рейхсканцлер.
СС рақбари бўлганлиги сабабли миллатни ўз орти- 
дан эргаштира олмаслигипи 
Гиммлер яхшн биларди. 
Унга ўзини яшириб турадиган машқур ипм керак эди. 
Герингдан яхшироқ қалқоиии топиш амри маҳол эди.
Герннг яна ўйлаб ўтирмап жавоб қайтарди:
— Бу мумкнн эмас...— У бир нафас жим қолди ва 
борди-ю, қора папкага диктофон яширилган бўлса ёзиб 
олинмасин деб пичнрлаб гаппра бошладп: — Бу мумкин 
эмас. Фақат бир одам ҳам презндент, ҳам рейхскаиц- 
лер бўлиши лозим.
Гиммлер кулиб қўйдн ва бнр дақнқа жнм ўтирдн, 
кейин дик этиб ўрнидан туриб, Геринг билан партняча- 
снга ханрлашди-да, кутубхонадан пилднраганча чиқиб 
кетди...
Штирлиц кабикетдан гаражга тушди. 
Илгаригидек 
бомбалар портламоқда, эиди Цоссен районида, ҳар ҳол- 
да шунданга ўхшарди унииг пазарида. Штирлиц дарво- 
заии очиб, руль олдига ўтирли ва моторни юргиэди — 
«Хорьх»нинг қувйЪтли 
мотори равон ишлай бошлади. 
Штирлиц гаражд ,| чиқиб, 'Дарвозапн ёпди, машииаси 
бир силтаннб шитоб билап илгарнлаб кетди. У ўзп ёл« 
ғиз бўлганида, туи пайтнда, бомбарднмон вақтидагина 
машипани ана шундай шитоб билан қўзгатарди жойи- 
дан. Немис шофёрлари жуда эҳтиёткор бўладилар. Ма- 
шинани фақат ажнабийларгина: ё славян, ёки амери- 
каликлар турган жойидан шптоб бнлаи қўзғатадилар: 
«Қани кетдик, машинаси тушмагур»,— деди у ўэига 
ўзи русчалаб, радиони қўяр экан. Ёнгил музика садо- 
лари эшитилди. Бомбарднмон 
пайтида раднодаи ҳар 
вақт хушчақчақ 
қўшиқ 
бериларди. Фронтда ўларча 
калтак ейилаётгаи ёки ҳаво ҳужуми пайтнда радиодан 
даим хушчақчақ ва кулгилн программаларни эшиттп- 
риш одат тусига кирнб қолгаи эди. «Қани ғизилла, ма- 
шинажон, бомба тагида қолмаслнк учун тез юр. Бомба 
кўпннча қнмирламайдиган нишон устига тушади. Ҳара- 
кат қилаётган нарсага бомба 
тушиш имконияти анча 
камаяди. Эллик километр теэликда борамиз: демак бом- 
ба тегиш имконияти ҳам эллик марга камаядн...»
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

У машинада юрмшни яхшн кўрарди. Умипг олдида 
бмронта муаммо масала памдо бўлса дарҳол «Хорьх»и- 
га ўтириб, соатдаб Берлип атрофидаги мўлларда айла- 
нмб юрарди. Аввал у акселераторип бор кучи билан бо- 
снб йўлга тикилиб кетаверарди; тезлик диққатми ўзига 
тортади, шунда одам ўзинм машпна билан бир бўлиб 
кетгаидек сезадм 
ва шумимг учум 
мия каттаю кичмк, 
бир-бирини рад этувчп ва аксинча бир-биринм тўлдирув- 
чи мулоҳазалардан холнс бўладп. Тезлик— ақл ёрдам- 
чиси. У майда-чумда хаёллардан бутумлам холис бўлнш 
нмконипи берадп. Ама шумдан кейингина, тез ва қал- 
тис юришдаи сўнг машмма каидайдир кичкинагина қо- 
воқхона олдида тўхтагачгнна — бу ерда урушннмг энг 
оғир йилларида ҳам коиьякми карточкаснз сотаверардн- 
лар,— дераза олдидаги стол ёнига 
ўтириб, ўрмон то- 
вушларига қулоқ солиб, нкки ҳисса «Якобн» коньягини 
нчиш па ҳал қил]М)мши лозмм бўлгап масалалар усти- 
да шошилмай ўплаб кўриш мумкин бўлади. Юриш тез- 
лигн кучанишн билам ўйлаш секнплашади. Энг охирги 
тезликда юрмб, маълум масофами босиб ўтилгач, киши 
апча хотиржам хаёл қилади. Ҳар қалан Штирлмц ўзн- 
ни шундам ҳнс этардн.
Упимг радистлари — Эрвим вз Кэт — Шпрее қирғо- 
ғндаги Кепеникда яшардилар. 
Иккаласи: Эрвин ҳам, 
Кэт ҳам ухлаб ётишгам эди. Кейинги пантларда улар 
жуда барвақт унқуга кетардилар, чупкн Кэт фарзаид 
кутмоқда эди.
— Кўринишинг яхши,— деди Штирлиц,— ҳомиладор- 
лик янада гўзал қилиб юборадиган модир аёллар тои- 
фасига кирасам-да.
— Ҳомиладорлик ҳамма аёлларнимг ҳам чиромннн 
очади,— жавоб берди Кэт.— Буни 
пайқашга шунчакн 
ммкониятинг бўлмаган-да...
— Имкон бўлмагап,— кулиб 
гапнрди Штирлиц,— 
бупм тўғри айтдимг.
— Сутли қаҳва қилиб берайми?— сўради Кэт.
— Сутни қаердан олдниг? Сизларга сут олиб кслмш 
ёдимдаи чиқибди... Аттамг...
— Костюмимга алмашдим,— жавоб берди Эрвим.— 
Оз-оз бўлса ҳам албатта сут ичиб туришп зарур. Ҳоми- 
ладорларнииг овқатн ҳам жуда бошни қотирадиган нар- 
са экам-да.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Штирлиц Кэтнинг юэларини силаб, сўради:
— Бирон нимани чалиб берасанми?
Кэт рояль ёнига ўтирди ва ноталарни титкилаб, Бах- 
ии олди. Штирлиц дераза ёнига борди-да, Эрвиндан сс- 
кин сўради:
— Яхшилаб текшириб 
кўрдингми, ҳаво кирадиган 
жойга бирон нарса тиқиб қўнмаганмикинлар?
— Текширдим. Менимча ҳеч 
нарса йўқ. Нима гап 
ўэи?
— Ҳеч гап йўқ. Ҳаммаси жойида. Шунчаки эхтиёти- 
шарт-да.
— СДдаги биродарларилг 
бирорта япги жирканч 
нарсани ўйлаб чиқардиларми деймап?
— Ким билади дейсан. Эҳтимол. Инсоният ҳамма- 
дан кўп ўзгалар сирини яхши кўради.
—■
Х ўш ?— сўради Эрвин.— Нима гап?
Штирлиц кулиб бошини қимирлатди.
— Биласанми,— осойишта гап бошлади у,— мен топ- 
шириқ олдим...— У яна кулиб қўйди.— Энг олий марта- 
бадагиларнинг қайсиси Ғарб билан сепарат музокара- 
лар бошламоқчи бўлаётганини аниқлашим керак... Улар 
гитлерчи раҳбарлардан бирини наэарда тутишяпти. Энг 
каттаконларини. Қалай вазифа? Қизиқми? Башарти мен 
йигирма йил мобайнида қўлга тушмаган эканман, демак 
у ҳамма нарсанинг уддасидан 
чиқади, деб ўйласалар 
керак. Қани энди Гиммлерга ўрипбосар бўлиб олсам. 
Ёки фюрер ўрнини эгалласаммикин? Хайль Штирлиц! 
Қалай? Мен эзма бўлиб қолибмап-а, сезяпсанми?
— Сенга ярашади бу,— жавоб берди Эрвин.
— Сен қандай туғмоқчисан, жоним?— сўради Штир- 
лиц Кэт куйни ижро қилиб бўлгач.
— Менимча, туғишнинг янгнча усулинн ўнлаб топ- 
маганлар шекилли,— жавоб берди аёл.
— Мем ўтгаи куни бир гинеколог врач билан суҳбат- 
лашган эдим... Мен сиэларни қўрқитмоқчи эмасман...— У 
Кэтга яқинроқ бориб, илтимос қилди:— Чалавер, жоним, 
чалавер. Уэим қўрқиб кетган бўлсам ҳам, сизларни қўр- 
қитмоқчи эмасман. Уша кекса доктор менга, туғаётгап 
пайтида ҳар бир аёлнинг қаердан эканлигини аниқлаб 
оламан, деди.
— Тушунмадим,— деди Эрвип.
Кэт чалишдан тўхтади.
— Чалавер, жоним, чалавер,— илтимос қилди Штир-
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

лиц,— цўрқма. Аввал эшит, сўнгра бирон чораснни то- 
пишнн ўйлаб кўрамиэ. Аёлларнииг тўлғоқ пайтида дод- 
лашини биларсан албатта.
— Раҳмат-э,— кулиб жааоб берди Кэт,— аёллар ту- 
ғаётганда қўшиқ айтишса керак, деб ўнлаб юрардим.
— Биласанми, жоним, улар ўэ она тилларида қичқи- 
рншар экан. Қаерда туғилган бўлсалар ўша ер шевасн- 
да. Демак, сен ряэанчасига «ойи» деб қичқирар экан- 
сан...
Кэт куйни ижро этишда давом этаверди, аммо унинг 
кўэларига жиққа ёш тўлгаиини кўриб қолди Штирлнц.
— Нима қиламиэ энди?— сўради Эрвин.
— Сизларни Швецияга жўнатсак-чи? Бу менинг қў- 
лимдан келар.
— Энг сўнгги алоқа воситасидан 
маҳрум бўласан- 
ми?— сўради Кэт.
— Мен бу ердя қоламан-ку,— деди Эрвин.
Штирлиц йўқ дегандай бошини қимирлатди.
— Бир ўзингни қўймайдилар Ф ақат бирга кетнш- 
ларинг мумкин; у уруш инвалиди сифатида санаторий- 
ларда даволанишга муҳтож, Стокгольмдаги немис қа- 
риндошлари таклнф қилишади... Бир ўзиигни ўткаэмай- 
дилар. Сенинг эмас, унниг амакиси 
швед нацисти ҳи- 
собланади...
— Биз шу ерда қоламиэ,— деди Кэт.— Қўявер. Не- 
мис тнлида қичқирармап
— Русча ҳақоратли сўэларпи ҳам бир оэ қўшишинг 
мумкин, лекин албатта Берлин галаффузида бўлсин,— 
ҳазнл қнлди Штирлиц.— Б у нврсани ҳал қилишни эрта- 
га қолдирамиз: қаҳрамонлм кўрсахмай бафуржа ўйляб 
кўрамиз. Кетдик, Эрвин, алоқа боғлаш керак. Эртага 
менга қандай жавоб беришларига қараб бнрор қярорга 
келамиз.
Беш минутдан сўнг улар уйдан чиқдилар. Эрвиннинг 
қўлида чамадон, чамадонда эса рация бор эди. 
Улар 
Рансдорф томон ўн беш километрча йўл юриб, ўрмонга 
кирдилар, Штирлиц моторни ўчирди. Илгаригидек бом- 
барднмон давом этмоқда эди. Эрвин соатига қараб ол- 
ди-да:
— Бошладикми?— деди.
— Бошладик,— жавоб берди Штирлиц, аччиқ фрэн-
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

цуэ «Галуаз» 
снгаретасини 
тутатиб, 
цаттнқ тортар 
элаи.— Бошладик,— япа цаптарди у.