Атм окда. Ги тлер ч и лар Герм ани яси ни нг сўнгги кунлари

Сизнинг секретариатингизда СД одамлари бор — улар- 
нинг фамилиялари менга номаълум, аммо мен шахсан 
Сизнинг топшириғингизни олсам, буларни аниқлаб бера 
олардим. Ушбу хатнинг Сизга бориб тегишига кўзим ет- 
майди, агар қўлингизга тегса— давлат аҳамиятига эга 
бўлган иш юзасидан Сизга мурожаат этаман. Ҳозирги 
пайтда менга маълум бўлган кишилар фюрердан яши- 
ринча равишда Швеция ва Швейцариядаги чириган ғарб 
демократияси вакиллари билан алоқа ўрнатишга урин- 
моқдалар Ялпи уруш бўлиб турган бир вақтда, жанг 
майдонларида 
жаҳоннинг келажаги 
ҳал қилинаётган 
кунларда шу воқеа юз бермоқда. Ана шу хоинона муэо- 
караларнинг икир-чиқирларигача Сизни хабардор қилиб 
туришим мумкин. Аммо менга кафиллик керак, чункц 
ушбу хатим СД аппаратига тушиб қолгудек бўлса — ме- 
Ни дарҳол йўқ қиладилар. Ш у сабабли хатга имзо чек- 
мадим. Агар менинг ахборотим Сизга муҳим бўлиб туюл- 
са, эртага соат 13.00 да табиатшунослик музейи қарши- 
сидаги *Нойе Торз меҳмонхонасига келишингизни сў- 
райман. Фюрерга содиқ Н С Д А П аъзоси».
Борман бу хатни ушлаганича узоқ вақг ўгнрпб қолди. 
Бир неча марта қўли телефонга югура бошлади. Гестапо 
шефн Мюллерга телефон қнлиш ниятн туғнлди. Мюллер
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

бплан бир-бирларнга қанчалик хиэмат 
кўрсатганлик- 
ларини эслади. Эски полициячи бўлган Мюллер 
ўтти- 
зинчи йилларнинг бошларида иккк марта 
Бавариядаги 
иационал-социалистик партия ташкилотини тор-мор қил- 
ган эди Бу партия Германия давлат ҳокимнятининг пар- 
тиясигэ айлангач, унга хизмат қила бошлади. 1939 йил- 
гача гестапо шефи партиясиэ эди: хавфсиэлик хнэматн- 
даги ҳамкасабалари унинг Веймар республнкаси даврн- 
даги жонбоэликларини кечира олмадилар. Борман, худ- 
ди шу Борман — Мюллер буни яхши билардн — шахсан 
фюрер олдида кафиллик бериб, унинг партия сафига ки- 
ришига ёрдамлашган эди. Бироқ Борман Мюллерни ўзи- 
га унча яқинлаштирмасди. У ичнда СС даги кишиларга 
унча ишонавермасди. Улар қандай тадбир кўрмасинлар, 
оқибат натижада Гиммлерга хизмат қилардилар. 
Ш у 
дамгача Мюллерни кузатиб келган эди ва 
яқинлашти- 
риш иияти бўлса, уни ҳамма нарсадан хабардор қилиб, 
жуда яқинлаштириш керак, бўлмаса — фондаси йўқ.
«Б у қанақаси бўлди?— ўйларди Борман, ўнипчи мар- 
та хатга кўз ташлаб.— Иғвоми? Ундай бўлмаса керак. 
Мияси касал одам ёзганмнкан? Бундай бўлиши ҳам мум- 
кин эмас — рост гапга ўхшайди... Ш у одам гестаподан бў- 
либ, Мюллернинг ҳам бунда нштироки бўлса-чи? Кема 
ғарқ бўлиши олдидан каламушлар қочиб қолади— ҳамма 
нарса бўлиши мумкин... Ҳар ҳолда, бу ҳужжат Гиммлер- 
га қарши танланган кузур қарта бўлиши мумкин, Ана 
шунда мен бу аблаҳдан чўчимай, ҳамма 
партия пул- 
ларини унннг одамлари номига эмас, ўз одамларим но- 
мига бетараф мамлакатлар банкларига бемалол ўткази- 
шнм мумкин...»
Борман бу хат устнда узоқ хаёл сурди, аммо тайинли 
бир қарорга келолмади.
Айсман яна магнитофонни қўйди. У Штирлицнинг 
бир оз бўғиқ овозига тамаки тутатиб қулоқ солиб турди.
«— Нега сиз бизга қарши куч ишлатмаяпсиз? Очиқ- 
ойдин жавоб бераверинг. Гапимиз шу кабинетдан нарн- 
га чнқмайди, ваъда бераман. 
•
— Шунинг учун бўлса керакки, мен шахсан 
ўзим 
куч ишлатишдан воз кечиб келдим. Аммо ҳар бир киши 
ҳаётида шундай пайт ҳам келиши мумкинки, у ортиқ чи- 
даб туролмайди. Агар сиз, сенн йўқ қилиб ташлайман,
426
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

деб д$қ урсангиэ, мени ҳам шундан қилишга 
мажбур 
этаснз. Аммо мен ёмонлик қила туриб, уни яхшилик деб 
атамайман. Уртамиэдаги фарқ шундаки, сиэ ёмонлик 
қила туриб, уни яхшилнк деб атайсиэ, мен эсам сиэни- 
кнга жавобан ёмонлик қнлар эканман, ёмонлик қилга- 
нимни доим эсланман.
— Айтингчи, биэнинг турмамиэда икки ой 
ўтирнш 
қўрқинчлн бўлдими?
— Мен учун сиэлар ҳокимият тепасига чиқнб олган 
ўн бир йил қўрқинчлн бўлди.
— Буниси 
демагогия. 
Биэнинг 
камераларимизда, 
турмада ўтирган пайт сиз учун қўрқинчли бўлдими?
— Сўэсиэ
— Сўэсиэ, албатта. Агар биронта мўъжиза юэ бернб 
қолгудек бўлса-ю, биэ сиэни озод қилиб юборсак, яна 
шу ерга тушншни истармидингиз?
— Йўқ. Мен сиэлар бнлан умуман ҳеч қандай алоқа- 
да бўлишни истамасдим.
— Ж уда яхши. Агар сизни оэод қилнш учун мен 
бнлан яхши алоқада, инсоний муносабатда бўлишннгиз- 
ни шарт қилиб қўйсам, розимисиз?
— Албатта. Сиэ билан соф инсоний муносабатда бў- 
лиш ўэнмнинг одамларга нисбатан табиий муносабатим- 
нинг одднй нфодаси бўлади. Агар сиэ менинг ҳуэуримга 
наиионал-соииалистик партиянинг ташаббускори 
эмас, 
балки қай даражада инсон бўлиб келсангиз мен ҳам сиэ- 
ни шу даражада инсон деб қабул этаман.
— Лекин мен ҳузурингизга ҳаётингизни 
қутқарган 
кишисифатида келаман.
—■
Маъқул.
— Ш у нарса ёдингизда бўладими?
— Албатта.
— Табиийки, сиз энди қавмга эга бўлолмайсиэ. Гл- 
ғиэ, кўзга ташланмай яшайсиз. Ортиқ тарғпбот қилмай- 
ман, деб менга ваъда бера оласиэми?
— Бўлак қандай чораси бор?
— Агар сизни озод қилишнинг уддасидан чиқа олсам, 
мендан миннатдор бўлишингиэ керак.
— Сиэ менга шахс сифатида ёрдам бераётирспзмн 
ёки мендан бмрон ишда фойдаланиш мўлжалингиэ бор- 
ми?
— Фойдаланиш мўлжалим бор.
— Ундай бўлса, сиэ мақсад қилиб қўйган нарса ях-
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

шилик эканлигига ишонч ҳосил қилишим керак; акс ҳол- 
да ижобий жавоб беришим қийин.
— Меиинг мақсадларнм соф маҳсадлар эканига ишч- 
наверннг.
— Мендан нима қилишни сўрансиз?
— Давлатнмиэ хизматида бўлган талайгнна 
ошна- 
оганниларпм бор. Улар фан арбоблари, партия ташаб- 
бускорлари, ҳарбиилар, журналистлар, хуллас одамлар. 
Агар мен бошлнқларнмнн сизни озод қнлишга кўндира 
олсам, албатта, сиздан ана шу кншилар бнлан суҳбат 
қилишнп сўрардим. Мен бу суҳбатлар ҳақнда сиэдан 
ҳисобот сўрамайман. Мен, албатта, қўшнн хонада дик- 
тофонлар ўрнатилмаганлигига кафил 
бўла олмайман, 
аммо сиз ўрмонга ўтиб, ўша ерда суҳбат қилишннгиэ 
мумкин. Ш у кншиларда, снзнннг нуқтаи назарингиэдан, 
ёмонлик ёки яхшнлик ларажаси қанча эканлнгп ҳақида 
фикрингиэни эшитсам. Бундай дўстона хнэматни бажара 
оласизми?
— Ҳа . ҳа, албатта... Аммо менда нега шундай так- 
лиф тушаяптн деган кўп саволлар пайдо бўляпти?
— Сўрайверииг.
— Менга снэ ё ортиқча ишонч билднриб бошқа ҳеч 
кнмдан сўрай олмайдиган ёрдамни сўрамоқчиснэ, ёки 
менга нисбатан иғво ишлатяпсиз. Агар нгво қилаётган 
бўлсангиз, гапимнз яна қовушмайдн.
— Яънн?
— Яъни биз яна умумнй тнл тоиа олмаймиз. Сиэ пар- 
тия ташаббускори бўлиб қолаверасиэ, мен эса шундай 
ташаббускор бўлмаслик нўлини иэлаётган одам бўлиб 
туравераман.
— Мен сиэга нисбатан нғво қилмаслнгпмни қандай 
исботласам ишонасиз?
— Кўзимга тикилиб қарасангиэ...
— Ана энди ўзаро ваколат қоғозларини алмашдик, 
деб ҳисобласак бўладн».
— Пасторнинг турмада 
ўзиии қандай 
тутганлиги 
ҳақидаги маълумотларни олиб кўринг,—•
сўради Айсман, 
плёнкани тинглаб бўлгач.— У ерда ўэини қандай тутган, 
ким билан алоқада бўлган, маҳбуслар билан 
гапирган 
гаплари, нималарга қиэиққан... Қисқаси, иложи борича 
батафсилроқ бўлсин.
128
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

.. Бир соатдан сўнг тайёрлаб берилган 
жавоб 
уни 
ҳайратда қолдирди. 1945 йилнннг январь ойида пастор 
Ш лаг турмадан озод қилинган экан. У С Д
фойдасига 
ншлашга роэилнк берганми ёки бошқа номаълум сабаб- 
ларга кўра унн оэод қилпшганмн — ҳужжатлардан бу- 
ни тушуниб олиш қийин эди. Ш лаг оэод қилинснн 
ва 
Штнрлицнинг назорати остига берилсин, деган Шеллен- 
бергнинг оғэаки буйруғи бўлган экан. Бор гап шу. Бош- 
қа ҳеч нима йўқ. Айсман ўрнидан туриб, кабинетнинг у 
бурчагндан-бу бурчагнга юра бошлади, у ташвишга туш- 
ди ва ўзнни ғалати сеэди, ўзини ожнэ ва эанф ҳис эта 
бошладн.
Яна ярим соат ўтгач, унга сўнгги ҳужжатни келтир- 
дилар: Ш лаг озод қилингандан кейин — у бнлан олтин- 
чи бошқарманинг махсус агенти шуғулланган.
■
— Материаллари бормн?— сўради Айсман.
— У штандартенфюрер Штирлии билан бевоснта ало- 
қа боғлаб турган.
— Еэувлар қолмаганми?
— И ўқ,— жавоб беришди картотекадан,— операция 
манфаатнни кўзлаб ёзув олиб борилмаган...
— Уша агентни топинг,— нлтнмос қнлди Айсман.— 
Аммо шундай қилннгкн, бунн фақат уч киши: сиэ, мен 
ва ўша агентдан бошқа ҳеч кнм билмасин...
Кальтенбруннер Мюллерга телефон қилиб, Прагага— 
генерал Крюгерга — фюрернннг махфий қарори лойи- 
ҳасини юборишнн сўради.
— Шундай қилмасак, худдн Краковга ўхшаб, Пра- 
гани ҳам бой бериб қўямнэ. Буйруқ билан ўэингиэ ҳам 
танншнб чнқинг — буйруқ фюреримиэга хос бўлган жа- 
сорат ва генийлнк намуйасндир.