Argumentlash va bilimlar taraqqiyotining mantiqiy shakllari

Isbotlash shakliga ko‘ra ikkiga, bevosita va bilvosita turlarga bo‘linadi. Bevosita isbotda isbotlash dalillardan tezisga qarab boradi. Tezisning chinligi bevosita dalillar vositasida asoslab beriladi. Bunday isbotlash quyidagicha ifodalanishi mumkin, ya’ni (a,b,s…) dalillardan (k,j,l…) chin hukmlar, ulardan esa isbotlanishi lozim bo‘lgan D tezisi kelib chiqishini ko‘rsatib beradi.

• Isbotlash shakliga ko‘ra ikkiga, bevosita va bilvosita turlarga bo‘linadi. Bevosita isbotda isbotlash dalillardan tezisga qarab boradi. Tezisning chinligi bevosita dalillar vositasida asoslab beriladi. Bunday isbotlash quyidagicha ifodalanishi mumkin, ya’ni (a,b,s…) dalillardan (k,j,l…) chin hukmlar, ulardan esa isbotlanishi lozim bo‘lgan D tezisi kelib chiqishini ko‘rsatib beradi.
• Masalan, «Ba’zi talabalar a’lochidir», degan tezis «ayrim a, b, s talabalar a’lo o‘qishadi», degan asos va dalillardan kelib chiqadi.
• Bilvosita isbot – bu tezisning chinligini antitezisning yolg‘onligini isbotlash orqali keltirib chiqarishdir. Vositali isbot to‘g‘ridan-to‘g‘ri isbotlash uchun dalillar yetarli bo‘lmagan vaqtda qo‘llaniladi.
• Antitezis – bu tezisga zid bo‘lgan hukmdir. Isbotlash quyidagi ketma-ketlikda tuziladi: