Argumentlash va bilimlar taraqqiyotining mantiqiy shakllari

Argumentlash va bilimlar taraqqiyotining mantiqiy shakllari.

TOG’AYMURODOV JASURBEK

REJA: 1. Isbotlash va uning tarkibi. 2. Isbot va raddiya turlari. 3. Isbotlash va raddiyaning qoidalari hamda xatoliklari.

Fan va amaliyotdagi bilish jarayoni faqat sezgilarimiz orqali bevosita bilinadigan haqiqatlardan iborat bo‘lmaydi, balki abstrakt tafakkurda ifodalanadigan yangi nazariya va xulosalarni isbotlash hamda asoslashni ham o‘z ichiga oladi.

• Fan va amaliyotdagi bilish jarayoni faqat sezgilarimiz orqali bevosita bilinadigan haqiqatlardan iborat bo‘lmaydi, balki abstrakt tafakkurda ifodalanadigan yangi nazariya va xulosalarni isbotlash hamda asoslashni ham o‘z ichiga oladi.
• To‘g‘ri tafakkur yuritishning muhim belgisi – bu uning isbotlangan bilimlarga asoslanishidir. Ilmiy haqiqatlar chuqur va har tomonlama o‘rganilib, ilmiy jihatdan asoslanganidan so‘nggina muayyan ahamiyat kasb etadi.
• Fandagi ayrim qoidalar va aksiomalarning muayyan ahamiyat kasb etishi, dastavval, ularning chinligi, ulardan olinadigan natijalarning to‘g‘riligi va ularning amaliyotda o‘z tasdig‘ini topayotganligi bilan asoslanadi. Shu o‘rinda har qanday fuqaroviy va jinoiy ishlarda ularning mohiyatini yetarli darajada asoslash mustaqil respublikamizning qonunlarini to‘g‘ri tatbiq etish va ishonchli qarorlarni qabul qilishda muhim ahamiyatga ega.
• Umuman, fan va amaliyotning har bir sohasida isbotga intilish, haqiqatni qaror toptirish insondan muayyan mantiqiy qoidalarga amal qilishni talab etadi. Mazkur mavzuda biz isbotlashda qanday qonun-qoidalarga amal qilish lozimligini ko‘rib chiqamiz.
• Isbotlash – ma’lum bir hukmning chinligini, chinligi isbotlangan boshqa hukmlar orqali asoslashning mantiqiy uslublari yig‘indisidir. Demak, tajribada tekshirilib, chinligi isbotlangan hukmlar orqali ikkinchi bir hukmning chinligini aniqlashga qaratilgan jarayon isbotdir.