Argumentlash va bilimlar taraqqiyotining mantiqiy shakllari

s) Aksioma va postulatlar isbotning asosi sifatida. Aksioma va postulatlar insonning ko‘p yillik amaliyotida tasdiqlangan, isbotsiz qabul qilingan haqiqatlardir. Ular matematika, fizika va mexanika fanlarida ko‘p ishlatiladi. Aksioma va postulatlarning roli ayrim fanlarda ilmiy nazariyalarni asosli, izchil isbotlashda muhim o‘rin egallashi bilan belgilanadi. Mantiq fanining qonunlari, ba’zi qoidalari aksiomatik tabiatga ega. Agar aksiomalarga asoslanib isbotli mulohaza yuritilsa, ayrim mantiqiy talablarga rioya etilishi lozim. Aksiomalar to‘liq, mustaqil va ziddiyatsiz bo‘lmog‘i kerak.

• s) Aksioma va postulatlar isbotning asosi sifatida. Aksioma va postulatlar insonning ko‘p yillik amaliyotida tasdiqlangan, isbotsiz qabul qilingan haqiqatlardir. Ular matematika, fizika va mexanika fanlarida ko‘p ishlatiladi. Aksioma va postulatlarning roli ayrim fanlarda ilmiy nazariyalarni asosli, izchil isbotlashda muhim o‘rin egallashi bilan belgilanadi. Mantiq fanining qonunlari, ba’zi qoidalari aksiomatik tabiatga ega. Agar aksiomalarga asoslanib isbotli mulohaza yuritilsa, ayrim mantiqiy talablarga rioya etilishi lozim. Aksiomalar to‘liq, mustaqil va ziddiyatsiz bo‘lmog‘i kerak.
• d) Fan qonunlari va teoremalari isbotlashning asosi sifatida. Isbotning daliliy asosi sifatida isbot etilgan tabiiy va ijtimoiy fanlarning qonunlari va teoremalar xizmat qilishi mumkin. Huquqiy qonunlar sud-tergov amaliyotida foydalaniladigan dalillar vazifasini bajaradi.
• Isbot tarkibiga tezis va asoslardan tashqari – demonstratsiya ham kiradi.
• Tezis va asoslarning o‘rtasidagi mantiqiy bog‘lanishga demonstratsiya (lot. demontsratio – namoyish etish) deyiladi. Demonstratsiya hukmlarning mantiqiy bog‘lovchisi bo‘lib, muayyan bir natijani keltirib chiqaradi. Demak, demonstratsiya tezis bilan asoslar o‘rtasidagi aloqa vositasidir.