Қарақалпақ халық ертеклери

Қыз: Жигит: Қыз: Жигит: Қыз: Жигит: Қыз: Жигит:

Сӛз емес бизлердиң аңлығанымыз, Аман болса болар шыбын жанымыз, Бизге ақыл бергенше жӛниңди дүзе, Саған батыппееди жығылғанымыз? Қарағым батпайды жығылғаныныз, Қәўипли болдыма шыбын жаныңыз, Үшеўиң үш жерден бақырып сӛйлеп, Кемпир деген сӛзге келдиме арыңыз? Арымыз келмейди кемпир дегенге, Кемпир ҳәм қәдирли парқын билгенге, Иркилместен тез жолыңа түсе бер, Сӛз зая етпеймиз сендей жиллиге. Қарағым қызлар-аў мен жили болсам, Жиллилик ҳәсер менен қасыңда турсам, Иркилместен жолға түсип кетейин, Қол қағысып бириң менен дос болсам. Үстиңдеги биреўлердиң гӛнеси, Билинип тур байлығыңның белгиси, Мақтаўлы сымбатлы жети қат жайың, Биреўдиң болмасын «ешек тӛлеси». Үстиме кийсем де бундай гӛнени, Қулаққа алмайман жарлы дегенди, Жети қат жайымның барлығы ырас, Жай деп адам айтпас «ешек тӛлени». Орақ алып талапкердиң жолында, Адамзат тарығып ашлық болғанда, Үйли-жайлы ӛзиң үлкени бай болсаң, Неге жүрдиң Пирманбайдың қолында. Пирманбай дегениң бизиң ағамыз, Биз сонлықтан үйине кӛп барамыз, Адамзат тарығып ашлық болғанда, Сонда аўқат етти бала-шағамыз.

Қыз: Жигит: Қыз: Жигит: Қыз: Жигит:

Ийниңде келте тон дизең жаппайды, Қатық ашшы, айранға мийриң қанбайды, Жети қат жайыңның барлығы қайда, Жалғыз қатыныңыз тамақ таппайды. Ҳәр ким барар ағайинниң жанына, Ашлықта қосылар туўысқанына, Мал жайып байымақ қыйын емес ғой, Бахыт қонса ер жигиттиң басына. Байман деген кеўилиниң тоғына, Дуўрыдан сӛйлей бер сӛздиң ҳағына, Қай жерде айтсаң да бизлер кепилмиз, Ҳадалдан-ҳарамнан дымың жоғына. Мал берсе қыйын ба бизиң талайға, Ӛтирикши батып ӛлсин ылайға, Бизде бийик тилек уллы ден-саўлық, Мал жоқ, дейип ҳәси болма «қудайға». Дуйым журтқа сондай болса қәдириң, Қатық ишип шығыппеди бүйириң? Үш мезгил саўдырған ертели-кешли, Тас булақтай барма еки сыйырың? Қызлар жуўап айттым алдыңды орап, Кеўилим кетеди ҳәр жаққа тарап, Тас булақтай еки сыйырым бар болса, Барайын деппедиң аскатық сорап.

ЖЕЗДЕЖАН

• 
  Хабар бер ҳалыңнан сӛйле жайыңнан, Ҳал-жағдайың қалай болған жездежан? Мәгар киятырсаң аўыл жағыңнан, Алба-дулба жүзиң солғын жездежан.
  

• 
  Балдызым, сорама бақтым қарады, Айрылып апаңнан ишим жанады, Мен не әйлейин ишим жанып барады,
  

Соның ушын делбе болдым балдызым.

• 
  Қудай урып кеўил бурған шығарсаң, Мениң жан апамды урған шығарсаң, Басқаға кӛз салып жүрген шығарсаң,
  

Ел-халыққа шерменде болған жездежан.