Andijon davlat universiteti mirzakarimov h. Kurash turlari va uni o

YUrak urishlari soni - pul’s - yurak qon tomir faoliyatini baholashining eng oddiy usuli hisoblanadi. Pul’sning o‘zgarishlari jismoniy yuklamalarning organizmga ijobiy va salbiy ta’sirlarini belgilaydi. Jismoniy yuklamalarning organizmga ta’sirini baholashda pul’sni tinch holatda, mashqlardan so‘ng va tiklanishdan - 5 daqiqadan so‘ng o‘lchanadi. Tiklanish Ps baholash ko‘rsatkichlari: 3 - daqiqagacha tiklanish a’lo, 5 - daqiqagacha tiklanish yaxshi, 8 - daqiqagacha tiklanish qoniqarli, 8 - daqiqadan ko‘p vaqtda tiklanish qoniqarsiz bo‘lib hisoblanadi. Pul’sni bilak tomiri, chakka tomiri va bo‘yinda joylashgan uyqu arteriya tomiri orqali sanash mumkin. Odatda pul’sni sanashda yurak urishlarining 10 soniyadagi urishlari hisobga olinadi va bu ko‘rsatkich 6 ga ko‘paytiriladi, natija pul’sning bir daqiqadagi urishlariga teng bo‘ladi.
YUrak qon tomiri faoliyatining ko‘rsatkichlari arterial bosimlarni o‘lchash bilan baholanadi. Arterial bosimlarni o‘lchashda simobli arteriya bosimni o‘lchash asbobi bilan bir qatorda zamonaviy elektron asboblardan foydalanilmoqda. Kurashchilar qon bosimi sistolik ko‘rsatkichlar 100-130 mm.sm.us., diastolik ko‘rsatkichlari 60-80 mm.sm.us. bo‘lish me’yoriy ko‘rsatkich bo‘lib hisoblanadi. Qon bosimi 110-150 mm.sm.us. ko‘rsatkichlaridan yuqori bo‘lganda shifokorga murojaat etish tavsiya etiladi.
Nafas olish sur’ati yosh, salomatlik, jismoniy rivojlanganlik ko‘rsatkichlari hamda jismoniy yuklamalar ta’siriga bog‘liq bo‘ladi. Katta yoshdagi insonlar nafas olish tezligi tinch holatda daqiqasiga 14-18 martani tashkil etadi. Mantazam jismoniy mashqlar bilan shug‘ullanuvchilarda nafas olish sur’ati bir oz sekinlashadi. SHuning uchun kurashchilarda tinch holatda nafas olish tezligi daqiqasiga 10-16 martaga etadi. Jismoniy tarbiya va sport mashg‘ulotlar jarayonlarida jismoniy yuklamalar ta’sirida nafas olish tezligi daqiqasiga 60 martagacha ko‘tarilishi mumkin. Nafas olish tezligini hisoblashda kaftni ko‘krak qafasining quyi, diafragmaga yaqin qismiga qo‘yiladi va bir maromda nafas olinadi.
O‘pkaning tiriklik sig‘imi (O‘TS) - chuqur nafas olib, so‘ng chiqarilgan barcha havo hajmi hisoblanadi. Erkaklarda bu ko‘rsatkich o‘rtacha 3,5-5,0 l.ni tashkil etsa, ayollarda - 2,5-4,0 l. bo‘ladi. O‘TS spirometr yordamida o‘lchanadi. O‘z o‘zini nazorat qilishda O‘TS o‘lchab turish, jismoniy rivojlanish darajalarini baholashga yordam beradi.