Analitik kimyoda organik reagentlar Mundarija Kirish I bob. Adabiyotlar sharhi

Organik reagentlarni analitik tahlilda qo’llanishi.

Ko‘pchilik kation va anionlar kompleks xosil qiluvchi organik reagent yordamida ochiladi. Misollar:
Dimetilglioksim bilan Ni(II) kationi lola-qizil rangli cho‘kma xoil qilishi asosida ochiladi

lola-qizil rangli nikel dimetil-glioksi-mati
Bu reaksiya yuqori sezgirlikga ega W=1:300000 t/ml, m=0,17 mkg. Alizarin Al³⁺ kationi bilan filtr qog‘ozda qizil dog‘ – alyuminiy alizarinati xosil qiladi

m=0,5 mkg W=1:100000
Kupron mis (II) ioni bilan iviq yashil cho‘kma mis kupronat xosil qiladi
Oksixinolin magniy ioni bilan sarg‘ish yashil magniy oksixinolyat cho‘kmasini xosil qiladi
O M g/2 m=0,25 mkg W=1:200000 sm³
Piridilazonaftol (K.Raxmatullaev) reagenti Sb(III) bilan qizil rangli kompleks xosil qiladi

m=0,5 mkg
Taxlilda qo‘llanadigan organik reagentlarga qo‘yilgan talablar. Organik reagentlar quyidagi talablarga javob berishi kerak.

1. 
   Oz eruvchan kompleks birikma xosil qilishi.
   
2. 
   Xosil bo‘ladigan kompleksning barqarorlik doimiysi katta bo‘lishi kerak β ≤ 10⁺⁸
   
3. 
   Organik reagent suvda eruvchan bo‘lishi kerak.
   

Organik reagentlar ionlarni ochishdagina emas balki xalaqit beruvchi ionlarni niqoblashda xam ishlatiladi. Masalan Ni²⁺ kationini ochishga xalaqit beradigan Co²⁺ va Fe²⁺ kationlari uzumkislotasining tuzlari bilan barqaror tartarat kompleksiga bog‘lanadi. Tartarat anioni bilan niqoblangan Co²⁺ va Fe²⁺ kationlari Ni²⁺ ochilishiga xalaqit bermaydi.

Organik reagentlarni ba’zi spetsifik xossalari

1. Eritmada atsetat anioni borligi unga kislota qo‘shilganda sirka xidini paydo bo‘lishi asosida;
CH₃COO^- + H⁺ → CH₃COOH sirkaning xidi yoki spirt qo‘shilganda efir paydo bo‘lishi bilan isbotlanadi
CH3COOH + HOC2H5 CH3COOC2H5 + H2O
Borat ioni – borat kislotasining etil efirini yashil alanga bilan yonishi asosida;
H₃BO₃ + 3C₂H₅OH → B(C₂H₅O)₃ + 3H₂O ... isbotlanadi