Analitik kimyoda organik reagentlar Mundarija Kirish I bob. Adabiyotlar sharhi

Organik reagentlarni indikatorlik xossalari. pH o‘zgarishi, oksidlovchi, qaytaruvchi yoki ayrim metall ionlari ta’sirida o‘z rangini keskin o‘zgartiradigan organik reagentlar indikatorlar deyiladi.
Maqsadga ko‘ra indikatorlarni kislota-asos, oksidlanish-qaytarilish va metalloxrom turlari mavjud. Indikator rangini o‘zgarishi uning molekulasi tuzilishini o‘zgarishi natijasida sodir bo‘ladi. Masalan: kislota-asos indikatorlarining tarkibida vodorod ionii ta’sirida o‘zgaruvchi funksional analitik gurux (FAG) bo‘ladi

R₂N – – N = N – R + H⁺ → R₂N - N= – = N ⁺– N – R
sariq qizil

Moddalarni ajratish va konsentrlashni asosiy tushunchalari va tasnifi

Tahlil jarayonida ko‘pincha moddani juda oz miqdorini (izini) ochishga to‘g‘ri keladi. Ko‘pchilik analitik reaksiyalarni ochish minimumi m=10^-3 – 10^-4 mkg bo‘lgani xolda ba’zan, yanada kam, 10^-7 – 10^-8 mkg miqdordagi moddalarni ochish zarur bo‘ladi.
Bunday oz miqdordagi moddani ochishdan avval uni analitik reaksiya imqoniyatidagi ochish minimumi qiymatigacha konsentrlash
(konsentratsiyasini ortdirish) kerak.
Konsentrlash va ajratish tushunchalari:
Dastlabki aralashma tarkibiy qismlarini bir biridan ajratish uchun bajarilgan amal-ajratish, aralashmadagi mikro-tarkibiy qismni konsentratsiyasini makro-tarkibiy qismga nisbatan ortdirish amali konsentrlash deb ataladi. Nisbiy va absolyut konsentrlash usullari mavjud.
Absolyut konsentrlash – jarayonida katta xajm (massa)dagi mikro tarkibiy qism kichik xajm (massa)da yig‘ilib qoladi. Masalan osh tuzini juda suyultirilgan eritmasi bitamom bug‘latilsa, tarkibidagi mikro miqdordagi tuz kichik xajmli (massa) eritmada yig‘ilib qoladi.
Nisbiy konsentrlashda – mikro tarkibiy va uning ochilishiga xolaqit beruvchi makro tarkibiy qism miqdorlarining nisbati o‘zgaradi. Nisbiy konsentrlash konsentrlash usulini xususiy xoli bo‘lib uning natijasi konsentrlash omili yoki koefitsienti (F) bilan tavsiflanadi
Q₁₊Q₁ = Q₁ +Q₂
F =----------------------:
Q ₁⁰ , Q ₂⁰
bu erda (1) mikro va (2) makro miqdorli moddalar Q₂ Q₂ Q₁ Q₂ ni konsentrlashdan avval Q ₁⁰ , Q ₂⁰ va keyingi Q₁, Q₂ konsentratsiyalari.
Misol: Bir litr eritmada 10^-4 g modda bo‘lgan eritmani xajmi 10 ml gacha bug‘latildi
Q1 = Q10 = 10-4 g
Q ₁⁰ = 1000 Q₂ = 10 g
10^-4 ·1000
F=------------------= 100
10^-4 ·10
Konsentrlash koefitsienti eritma necha marta konsentrlanganini anglatadi.