15-ма`ruza оksidldnish – qaytarilish reaksiyalari

15-ма`RUZA ОKSIDLDNISH – QAYTARILISH REAKSIYALARI

ФАН: NOORGANIK KIMYO
1-Кurs kimyo ta`lim yo`nalishi talabalari uchun
МАърузачи: проф. У.К.Абдурахманова

REJA:

• REJA:
• 1.Оksidlanish –qaytarilish jarayonlari: (oksidlovchi va qaytaruvchilar, oksidlanish darajasi) ;
• 2. Оksidlanish –qaytarilish reaksiyalarining turlari;
• 3.Оksidlanish – qaytarilish reaksiyalarini tenglashtirish usullari.

Barcha kimyoviy reaksialar belgisiga qarab 2 ta guruxga ajratiladi: I tur va II tur reaksiyalar.

• Barcha kimyoviy reaksialar belgisiga qarab 2 ta guruxga ajratiladi: I tur va II tur reaksiyalar.
• I tur reaksiyalar:
• 1) Almasinish reaksiyalari: AB + CD = AC + BD;
• AgNO3 + KCl = AgCl + KNO3 .
• 2) Birikish reaksiyalari: A+B=C;
• Na2O+H2O = 2NaOH.
• 3) Parchalanish reaksiyasi: A=B+C;
• CaCO3 = CaO+ CO2
• 4) O`rin olish reaksiyalari: AB + C = AC+B;
• CuCl2 + Zn = ZnCl2 + Cu

II tur reaksiyalar: Element atomlarining oksidlanish darajalari o`zgarishi bilan boradigan reaksiyalardir. Bunday reaktsiyalarga oksidlanish-qaytarilish reaktsiyalari deyiladi:

• II tur reaksiyalar: Element atomlarining oksidlanish darajalari o`zgarishi bilan boradigan reaksiyalardir. Bunday reaktsiyalarga oksidlanish-qaytarilish reaktsiyalari deyiladi:
• Mg + H2SO4 = MgSO4 + H2
• Zn + HCl = ZnCl2 + H2
• Oksidlanish darajasi nima? Element (yoki ion)ning oksidlanish darajasi deb, shu elementni uz tarkibida saklagan molekuulani faqat ionlardan iborat, deb faraz qilinsa va molekula umumiy zaryadining yig`indisi nolga teng bo`lishi uchun xar bir element atomining (ioning) ayni paytdagi (effektiv) zaryadi qiymatiga aytiladi.

Валентлик

• Валентлик

Reaksiyalarining shartlari

• Reaksiyalarining shartlari

Ион - електрон усули.

• Ион - електрон усули.
• Бу усулда Оксидланиш-қайтарилиш реакциялари еритмада ионлар уртасида боради, деб каралади. Бу усулда Оксидланиш-қайтарилиш реакциялари тенгламалари тузишни бирор реакция мисолида куриб чикайлик.
• KMnO4+KNO2+ H2SO4 =KNO3 + MnSO4 + K2SO4 + H2O
• а) Реакция тенгламасини ионли холда ёзиб оламиз ва оксидланиш даражалари о`згарган ионларни (ости чизилган) аниклаб еламиз;
• K++MnO4- +K++NO2- +2H++SO4-2 = K++NO3-+Mn+2+SO4-2+2K++SO4-2 +H2O
• б) Енди оксидланиш даражаси о`згарган ионлар учун оксидланиш - кайтарилиш реакцияларининг електрон тенгламасини тузамиз.
• MnO4- + 8H+ +5e- Mn+2 + H2O (қайтарилиш).
• NO2- + H2O -2e- NO3- + 2H+ (оксидланиш)
• 2 │ │ 5│ MnO4- + 8H+ + 5e- Mn+2 + 4H2O
• 5│ │ 2│ NO2- + H2O - 2e- NO3- + 2H+

Takrorlash uchun savollar.
1. Oksidlanish-qaytarilish reaktsiyalarining moxiyatini tushuntiring.
2. Oksidlovchi va qaytaruvchi nima? Qanday moddalar oksidlovchi yoki qaytaruvchi bo`la oladi?
3. Elektron balans usulining moxiyati nimadan iborat?
4. Ion-elektron usuli deganda nimani tushunasiz va uning afzallik tomonlari nimada?