Ҳamid Шоdiev, Иbроҳim Ҳabibуllaev

Amortizatsiya normasini hisoblashning an
’anaviy usullari 
1. Chiziqli usulda: 
АКФХКМ
N
A
100

3. Qiymatni foydali xizmat qilish yillar soni yi
g‘indisi 
b
o‘yicha chegirib borish usulida: 

---

318 
йигиндиси
сони
йиллар
муддати
килиш
хизмат
Фойдали
сони
йиллар
колган
а
муддатигач
килиш
хизмат
Фойдали
N
A
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

2. Kamayuvchi qoldiq 
usulida: 
илг
A
К
АКФХКМ
N
*
100

4. Qiymatni ishlab chiqariladigan mahsulot hajmiga 
mutanosib ravishda chegirib borish usulida: 



n
t
t
t
A
Q
Q
N
1
Bunda AKFXKM 
– asosiy kapital obyektining foydali xizmat qilish muddati. 
Ma
’lumki, O‘zbekiston Respublikasida asosiy fondlarning eskirish 
darajasi, qoldiq qiymati va boshqa asosiy fondlar bilan bo
g‘liq bo‘lgan 
k
o‘rsatkichlarning darajasi buxgalteriya, soliqqa tortish va statistikada 
amortizatsiya hisoblashning qaysi metodi q
o‘llanilganiga bog‘liqdir. 
Amortizatsiya 
– asosiy fondlarning eskirishini normativ qiymatini ifodalaydi, 
ammo haqiqiy qiymatini emas. Chet el statistikasida amortizatsiya 
ajratmalarini hisoblashning 11 ta metodi mavjud. Ular quyidagilar: 
1. Age-life method 
– xizmat muddatining qolgan qismini e’tiborga 
olingan holda hisoblash.
2. Annuity method 
– eskirish summasini hisoblashda annuitet 
metodidan foydalanish. Murakkab protsentlar usulidan foydalanilgan 
holda teng normada hisoblanadi. 
3. Combination production and Straight line method 
– ishlab chiqarish 
quvvatlaridan, 
ya’ni asosiy kapitaldan foydalanish koeffitsienti
q
o‘llanilgan holda teng normada hisoblash metodi (N
a
=p

K) 
4. Constant percent of decreasing balance method 
– amortizatsiya 
hisoblash normasini pasayib borishi metodi. 
5. Double cate declining balance method 
– amortizatsiya summasini 
hisoblashning tezlashtirilgan metodlaridan biri b
o‘lib, unda asosiy 
kapitalning qoldiq qiymati asosida ikkilangan normada hisoblash. 
Bunda A=AK

2 N
a
;
A- yillik amortizatsiya ajratmasi. 

---

319 
AK

– asosiy kapitalning qoldiq qiymati. 
N
a
– yillik amortizatsiya normasi. 
6. Labour 
– hour method – asosiy kapitalni eksplutatsiya (ishlatishi) 
soatiga yoinki ishlangan kishi 
– soatlariga (Working hourse) ga 
muvofiq hisoblash metodi.
7. Multiple Straight Line method 
- Vaqti-vaqti bilan 
o‘zgartiriladigan 
teng normadagi (t
o‘g‘ri chiziqli) metod. 
8. 
One hundred and fifty percent declining balance method
– qoldiq 
qiymati asosida 150% normada hisoblash, 
ya’ni N
a
=p
•1,5; p- yillik 
norma. Bu usul ham 5 
–metodga o‘xshashdir. 
9. Production unit basis method 
– bajarilgan (ishlab chiqarilgan) ish 
(mahsulot) miqdoriga binoan hisoblash. Bu metodni sobiq ittifoq
davrida Respublikamizning qazib chiqarish sanoatida q
o‘llanilgan. 
10. 
Straight line method- teng, t
o‘g‘ri chiziqli metodda hisoblash. 
Jahon mamlakatlarida keng tarqalgan metod. 
11. 
Sum- of 
– the digits (sum-of - years) method – raqamlar 
yi
g‘indisi usuli. Respublikada qabul qilingan. 
Rivojlangan mamlakatlar statistikasida asosiy kapitalning qoldiq 
qiymatini (NFC-Net Fixed capital) hisoblashda