Amaliy mashg`ulot№1. Mavzu: Ishlab chiqarishda ish kuni xronometraji,mehnatning og`irligi va keskinligi(zo`riqish) ni baholashni o`rganish

a- himoya plashi;b-besh barmoqli qo`lqop;v-ikki barmoqli qo`lqop;g-himoya paypog`i.
Himoya kombinezoni RM lar,ZM lar va hamda BV lar bilan kuchli darajada zaharlangan sharoitlarda ish olib borayotgan kishilarni himoya qilish uchun foydalaniladi.Himoya kombine­zoni ham engil kostyum o`lchamlariga o`xshash uch xil bo`ladi.
Tashqi havo haroratiga ko`ra odamlarning terini himoya qiluvchi izolyatsiya kiyimlarda yurish vaqti.

Tashqi havo harorati 0^oS	Himoya kiyimlarida yurish vaqti
	Namlik saqlovchi-sovituvchi kombenizonsiz	Namlik saqlovchi-sovituvchi kombenizon bilan, soat
+ 30 va undan ortiq	20 min gacha	1 – 1,5
+ 25 dan + 29 gacha	30 min gacha	1,5 – 2
+ 20 + 24	45 min gacha	2 – 2,5
+ 15 + 19	2 s gacha	3 s dan ziyod
+15 dan past	3 s dan ziyod

E s l a t m a: Bulutli havoda ishlaganda bu muddatlarni 1,5 – 2 marta oshirish mumkin
6.Kimyoviy moddalarga qarshi shaxsiy aptechka va paketdan foydalanish.
Aptechka jarohatlangan odamning o`ziga va boshqalarga yordam berishi (og`riqni bostirish) uchun hamda XM lar, ZM lar,BVlar va RMlar bilan zaharlanishning oldini olish yoki ularning ta`sirini susaytirish uchun mo`ljallangan. (10-rasm)

10- rasm. SHaxsiy aptechka.
Aptechkadagi № 1 uyasidagi shprits-tyubik ichida og`riq koldiruvchi suyuqlik bo`lib, u suyak singan hollarda,badanning katta qismi jarohatlangan va kuygan taqdirda ishlatiladi.Buning uchun aptechkadan shprits-tyubikni chiqarib oling. CHap qo`l bilan tyubikning qirrali gardishidan,o`ng qo`l bilan uning korpusidan ushlab, soat strelkasi yo`nalishida,chaqqonlik bi­lan to taqalguncha burang. SHpritsning ignasini bekitib turgan qalpoqchani oling va ignaning uchini yuqoringa qaratib turgan holda ichidagi havoni chiqarib yuboring, igna uchidan suyuqlik tomchilari chiqa boshlagandan keyin ignaga qo`l tegizmasdan turib uning uchini son yoki qo`lning yumshoq to`qimasiga sangchingda shprits-tyubikni siqib ichidagi suyuqlikni to`qimaga yuboring. Barmoqlarni yozmasdan turib ignani chiqarib oling. SHoshilinch hollarda kiyim ustidan ukol qilsa ham bo`ladi.
Fosfororganik ZM lardan zaxarlashining oldini olish uchun ishlatiladigan vosita(toren-6 tabletka)aptechkaning № 2-uyasi­dagi qizil rangli dumaloq penalda turadi.Bu dori «Kimyoviy xujum» signali berilganda iste`mol qilinadi — bitta tablet­ka yutiladi.
Zaharlanish alomatlari paydo bo`lsa va zo`ryaversa,ikkinchi tabletkani ham ichish kerak,so`ngra darrov protivogaz kiyib olinadi.Oradan kam deganda 5 - 6 soat o`tgandan keyingina dorini takror ichish tavsiya etiladi. Bakteriyalarga qarshi ishla­tiladigan № 1-vosita aptechkaning 5-uyasidagi to`rt kirrali bo`yalmagan, bir xildagi ikki penalga joylashgan. Bu dorini dush­man BV larni qo`llagan taqdirda, yuqumli kasallik bilan og`rib qolganda, shuningdek, badan jarohatlanganda va quyib qolganda iste`mol qilish kerak.
Avvalo bitta penaldagi dori(bir yo`la 5ta tabletka)ichiladi, keyin,oradan 6 soat o`tgach,ikkinchi penaldagi 5 tabletka ichiladi.Bakteriyalarga qarshi ishlatiladigan №1-vosita(sulfadimetoksin—15 tabletka)aptechkaning 3-uyasidagi bo`yalmagan, kattakon dumaloq penalda bo`ladi.Uni nur ta`sirida me`da-ichakning ishi buzilgan taqdirda iste`mol qilish kerak.Dastlabki kuni bir yo`la 7 tabletka ichiladi, keyingi ikki kun davomida 4 tabletkadan ichib boriladi.
Radioaktiv ta`siridan himoyalovchi vosita aptechkaning 4-uyasidagi sakkiz qirrali, pushti rang ikki penalda (xar bittasida 6 dan tabletka) bo`ladi. Bu preparat nur ta`sir qilish xavfi tug`ilganda ishlatiladi—bir yo`la 6 tabletka ichiladi.Yana nur ta`sir qilish xavfi tug`ilganda tag`in 6 tabletkani ichish tavsiya etiladi,lekin oradan 4-5 soat o`tgandan keyingina tabletkalarni takror ichish mumkin.
Radioaktiv ta`siridan himoyalovchi№2-vosita(yodli ka­liy-10 tabl6-uyasidagi to`rt qirrali oq penalda joylashgan.Uni radioaktiv zarralardan keyin,10 kun davomida so`t bilan kuniga bir tabletkadan ichish kerak.Bu preparatni birinchi galda bolalarga berish lozim.
Qusishga qarshi vosita(etaperazin—5 tabletka)7-uyada havo rang,dumaloq penalda bo`ladi.Nur ta`sir qilgan zahoti,shuningdek bosh lat eb,ko`ngil behuzur bo`lganda bitta tabletka ichish tavsiya etiladi. Kungil aynashi davom etaversa, har 3 - 4 soatdan keyin bir tabletkadan ichib turish kerak.SHuni esda to`tish kerakki, yuqorida aytib o`tilgan vositalar 8 yoshgacha bo`lgan bolalarga bir marta ichish uchun tabletkani 1(4 qismi miqdorida, 8 yoshdan 15 yoshgacha bo`lgan bolalarga esa tabletkani1(2 qismi miqdorida beriladi.

11- rasm. Kimyoviy moddalarga qarshi shaxsiy paket:
a-umumiy ko`rinishda;b-paxta doka tampon;v-suyuqlik turadigan flakon.
Kimyoviy moddalarga qarshi shaxsiy paket(11-rasm)badan terisiga va kiyim-kechakka tekkan suyuq ZM tomchilarini zararsizlantirish uchun mo`ljallangan.
Bu paket degazatsiyalovchi (zararsizlantiruvchi) eritma solingach shisha va to`rtta paxta-doka tampondan iborat.Zaruriyat tug`ilganda shishani burama qopqog`ini ochib,tamponlarni shishadagi suyuqlik bi­lan ho`llab,badanning va kiyim-kechakning zaharli suyuqlik tekkan joyi tamponlar bilan artiladi. Bu vaqtda teri kuygandek achishish mumkin, bu tezda o`tib ketadi va kishining kayfiyati ruhiyatiga, ish qobiliyatiga salbiy ta`sir etmaydi.Kimyoviy moddalarga qarshi ishlatiladigan shaxsiy paketdagi suyuqlik zaharli ekanligini va ko`zga salbiy ta`sirini unutmang.