Амалий машулот б´йича дарс ´тиш

Даволаш.
Ўткир ичак тутилишида хирург хатти-харакати ва консерватив даволаш усуллари. Ўткир ичак тутилиши бўлганда, шунингдек шу касалликка таҳмин қилинган ҳамма беморлар шошилинч жаррохлик бўлимига ётқизилиш керак. Уларга оғриқ, гиперперистальтикага қарши кураш, интоксикацияни бартараф қилиш ва гомеостаз бузилишларини (ОЦКни тўлдириш, сув-электролит ва оқсил алмашинувини тиклаш) изга солишга қаратилган консерватив даволашни буюриш зарур. Инфузион даволаш хажми бемор аҳволининг оғир-енгиллиги ва касалликнинг қанча муддатдан буен борлиги билан белгиланади.
Шошилинч тиббий ёрдам бўлимида беморни текшириб кўришади, агар ўткир механик ичак тутилиши ташхиси қўйилган бўлса, даволаш тактикаси масаласи ҳал қилинади.
Беморларнинг 25 фоизга яқини шошилинч жарроҳлик ёрдамига муҳтож булади. Шошилинч яъни 2 соат ичида операция килиш қуйидаги ҳолатларда УИТ учун кўрсатилади:
- перитонит белгилари бўлган ичак тутилиши бўлса;
- клиник интоксикация ва сувсизланишнинг белгилари бўлса (яъни, уткир ичак тутилишинг иккинчи босқичида);
- Клиник кўринишга қараб, уткир ичак тутилишинг странгуляция шакли мавжудлиги тўғрисида шубха булса.
Aгар шошилинч жарроҳлик кўрсатилмаган бўлса, шунингдек ноаниқ ташхис қўйилган бўлса, беморни кейинги текшириш, кузатув ва даволаш учун жарроҳлик бўлимига ётқизиш керак. УИТни консерватив даволаш қуйидаги елементларни ўз ичига олиши керак:
- Ошқозон-ичак трактининг декомпрессияси;
- Урин босувчи терапияси;
- Ичак етишмовчилигини даволаш;
- Эндотоксемияни даволаш.
Ошқозон-ичак трактини декомпрессия қилиш учун турли хил зондлар қўлланилади. Энг оддий ва кенг тарқалган усул – назогатрал зондлаш ошқозон таркибидан доимий равишда эвакуация қилишга имкон беради. Декомпрессия ва детоксификация таъсирига қўшимча равишда, бу ошқозон ва ичак секрециясини бироз пасайтиришга имкон беради. Йўғон ичак тутилиши билан декомпрессия ўлчовини сифонли ҳўқна бажаради. Ушбу усул ЎИТ нинг обструктив шаклларини консерватив равишда ҳал қилишга имкон беради. Сигмасимон ичакни инверсияси ва инвагинатларни йўқ қилишнинг дастлабки босқичларини даволашда сифон ҳўқнасининг самараси усул хисобланади. ЎИТ учун оддий тозаловчи клизмалар самарасиз бўлади, механик обструкция билан перисталтикани кучайтирувчи ва мойли гипертензив ҳўқналар карши курсатма.
Сифон ҳўқнасининг самарадорлиги кўп жиҳатдан ушбу процедуранинг тўғри бажарилишига боғлиқ. Шифокор сифон ҳўқнасини амалга оширишда, манипуляциянинг тўғрилигини кузатишда ва унинг натижасини баҳолашда шахсан иштирок этиши керак. Сифонли ҳўқнани тайёрлашда шиша найча орқали 1-1,5 литр ҳажмли крушка билан шлангга уланган узун қалин резина зонд қўлланилади. Сув хона ҳароратида бўлиши керак, унинг ҳажми 10-12 литр. Самарали сифонли ҳўқна, сув рангга айланганда, кўп миқдорда газ ишлаб чиқариш бошланганида, бу фонда оғриқ ва шиш пайдо бўлишига қарши тан олинади. Aкс ҳолда, сиз жарроҳлик даволаш зарурати ҳақида ўйлашингиз керак.
ЎИТ да инфузион терапия сув ва электролитлар йўқотилишини уринини қоплашга каатилади, шунингдек детоксификацияни даволашда мухим рол ўйнайди. Тузли эритмалардан (кристаллоид) ташқари, коллоид эритмалар ва оқсил препаратлари - албумин ва плазма ҳам керак. Юқори молекуляр оғирликдаги бирикмалар қон оқимида сувни "ушлаб туради" ва бу йўқотиш тезлигини бироз камайтиради. Бундан ташқари, баъзи дорилар ўзларининг терапевтик таъсирига эга: реополиглюкин қоннинг реологик хусусиятларини яхшилайди, гемодез унинг молекулаларида токсинларни тўплаш хусусиятига эга. Ошқозон-ичак трактининг декомпрессияси ва детоксификацияси билан биргаликда қоннинг электролит таркиби ва компенсация компенсацияси ичак деворидаги қон айланишига, шунингдек мушак ҳужайраларининг ҳолатига ижобий таъсир кўрсатади, нерв-мушак узатилишини таъминлайди, бу эса перисталтикани тиклашга шароит яратади.
ЎИТ ни консерватив даволашнинг муҳим элементи - бу ичак етишмовчилигини даволаш. Ушбу мақсадларнинг бир қисми ошқозон-ичак трактининг декомпрессияси, сув-электролитлар нисбатларини тиклаш ва детоксификация.
Aгар беморнинг оғриғи тўхтаса, кўнгил айниши ва қусиш тўхтаса ва нажас ва газларнинг ўп миқдорда келиши кузатилса, консерватив даво самарали деб ҳисобланади. ЎИТ консерватив давони муваффақиятли булса, беморга касалликнинг сабабларини аниқлаш учун жарроҳлик булимида қўшимча текширувлар ўтказилади.
Aгар консерватив даво 1,5-2 соат ичида натижа бермаса, беморни операция қилиш керак. Бундай ҳолатда терапия операциядан олдинги интенсив тайёргарликка айланади.
ЎИТ бўлган беморни операция қилишда қуйидаги муаммоларни ҳал қилиши керак:
• Обструкцияни бартараф этиш;
• Ичакнинг некротик жойларини олиб ташланг;
• Ичакни бўшатиш;
• Зарур бўлганда, ичакни кенгайтирилган декомпрессиясини таъминланг;
• Перитонит билан қорин бўшлиғини тозалаш ва дренажлаш.
ЎИТ учун операциянинг асосий мақсади тўсиқни бартараф этишдир. Бундан ташқари, ҳар бир ҳолатда операция ҳажми беморнинг аҳволи ва ичак тутилишига сабаб бўлган касалликнинг хусусиятига қараб танланади. Битишмалар билан обструкцияни бартараф этиш, қоида тариқасида, битишмаларни ажратишдн иборат бўлади. Ичак буралиши ва тугунсимон хосила шаклланиши бўлса, странгуляцияни йўқ қилиш учун ичакнинг бураиб колган қовузлоқларини жойигакелтириш керак. Ёт жисм, фитобоизар, сафро тошлари ва бошқалар келтириб чиқарадиган обструктив ичак утлишида объектни олиб ташлаш учун энтеротомияни талаб қилиши мумкин. Йўғон ичак тутилиши учун тактикани танлаш, айниқса ўсимтали характерга эга бўлса мураккаброқ кечади. Умумий қоида шундан иборатки: беморнинг аҳволи қанчалик оғир бўлса, операция ҳажми шунча кичик бўлади. Масалан, сигмасимон ичак ўсмаси туфайли келиб чиқадиган ўткир ичак тутилишида, Гартман усулида ичакни резекциялаш қилинади (бу ҳолда ичак проксимал қисмдан 30-40 см ва ўсимтадан 15-20 см масофада жойлашган). Aгар обструкция даври бир неча кун бўлса (электролитларнинг кескин йўқолишини, эндотоксемияни ҳисобга олган ҳолда) ёки ЎИТ даврида ундан олдинроқ бўлса, аммо беморда оғир юқумли касалликлар бўлса, уни икки тавакали колостома билан чеклаш керак ва обструкция ечимини топгандан сўнг радикал операция қилиш керак. Бирламчи йўғон ичак анастомозларини ЎИТ шароитида йўл қўйиб бўлмайди.
ЎИТ бўлган тақдирда ичакни резекция қилиш кўрсаткичи одатда унинг некрози ҳисобланади. Ичакнинг ҳаётийлиги қуйидаги белгилар асосида клиник жиҳатдан баҳоланади:

• 
  Ичакнинг ранги. Ичак деворининг цианотик, тўқ қизил ёки қора рангда бўялиши, ичакда чуқур ва ишемик ўзгаришларни кўрсатади.
  
• 
  Ичакнинг сероз мембранаси ҳолати. Одатда, ичакни қоплайдиган қорин бўшлиғи юпқа ва ялтираган бўлади. Ичак некрози билан шишиб, хиралашган бўлади.
  
• 
  Перисталтик ҳолат. Ишемик ичак қисқармайди. Палпация ва қириб ташлаш перисталтик тўлқинини келтириб чиқармайди.
  
• 
  Мезентериал артерияларнинг пулсацияси странгуяция вактида қон томир тромбози булганда одатдагидан фарқ қилади.
  

Бир қатор ҳолларда, странгуляция қисқа вакт давом этган ва бу белгиларнинг барчаси ифода этилмаган бўлса, ичакда қон айланишини тиклаш чораларини кўриш тавсия этилади. Бунинг учун ичак илиқ сувда намланган салфеткани ўраш орқали иситилади, тутқичнинг илдизига новокаин эритмаси киритилади (0,25% - 80-100 мл). Пушти ранг, перисталтиканинг пайдо бўлиши ва тутқич артерияларининг аниқ пулсацияси ичак деворидаги қон айланишининг тикланишидан далолат беради. Aфсуски, ҳозирги вақтда ичакнинг ҳаётийлигини диагностика қилишнинг умумий эътироф этилган усули мавжуд эмас.
Ичакнинг олиб келувчи қисмларини бўшатиш ичакни, токсик моддаларни унинг бушлигидан операция давомида декомпрессиялашни қилинишини (детоксикацион эффекти) таъминлайди ва манипуляция шароитларини яхшилайди - резекциялар, ичакни чоклаш ва анастомозларни қўллаш учун имкон яратади. Бу ичак суюқлик ва газ билан сезиларли даражада чўзилган ҳолларда кўрсатилади. Ичак бушлигини очмасдан олдин ташкаридан ичак таркибини эвакуация қилиш афзалроқдир. Бундай декомпрессия учун энг яхши вариант - Вангенштейнга кўра ингичка ичакнинг назоинтетинал дренажланиши. Бурундан ингичка ичакка ўтказилган узун зонд уни ҳамма жойига кириб боради. Ичак ичидаги таркибни олиб ташлаганиндан сўнг, зондни узок муддали декомпрессия учун қолдириш мумкин.
Ўрнатилган назоинтестиал зонд операциядан кейинги даврда ҳам меъда-ичак йўлларини декомпрессия қилиш мақсадида ишлайди.
Унинг асосий вазифалари:
• ичак бўшлиғидаги токсик таркибни чиқариб ташлаш;
• ичакни ичи детоксикацион терапия;
• ичак шиллиқ қаватига тўсиқни ва функционал барқарорликни тиклаш учун таъсир қилиш;
Беморнинг эрта энтерал овқатланиши.