Alisher navoiy nom idagi samarqand davlat um versiteti a bdu r ash id a b d u r a h m o n o V


Q AD IM GI TUR KIY LA RNI NG D I N IY



Download 7,93 Mb.
Pdf ko'rish
bet7/190
Sana16.03.2022
Hajmi7,93 Mb.
#496288
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   190
Bog'liq
abdurashid abdurahmonov turkiy adabiyotning qadimgi davri

Q AD IM GI TUR KIY LA RNI NG D I N IY
M A R O S I M L A R I VA ULARNING BADIIY
A D A B IY O T D A G I IFODASI
M iloddan avvalgi 2000-yildan oldinroq turkiy xalqlar 
Markaziy Osiyoda Oltoy-Ural toglaridan M o ‘g‘ulistongacha 
b o ‘lgan k e n g lik la r d a y a s h a s h g a n . H o z ir g a c h a tu rk iy
qavmlarning bosh b o ‘g ‘ini va o ‘z davlatchilik tarixiga ega 
b o ‘lgani skif - «iskit»lardir. U larn in g davlati m iloddan 
avvalgi VII asrlarda k atta mavqe egallagan. Forsiy zabon 
xalqlar ularni «sak »lar deb atashg a n . S kiflardan s o ‘ng 
eram izning beshinchi yuz yilliklari o rasid a A rsh ak iy lar 
davlati yuzaga keldi. Arshak - er sakning o ‘zgargan shakli 
b o ‘lib, ja s u r , m a rd , b a h o d i r s a k la r m a ’n o sini beradi. 
Y e v r o p a ta rix c h ila ri u la rn i k im m e r la r d eb a ta s h g a n . 
Arshakiylar davlati Eronning Sharqiy qismi, Turkmaniston, 
Anatoliya (Turkiya)ni o ‘z ichiga oladi.
Skiflar bilan bir davrda miloddan avvalgi VII asrlarda 
Kengaras davlati ham yuzaga kelgan. Bu davlat Samarqand
Kesh, K ushon, T oshkent, Buxoro, X orazm ni o ‘z ichiga 
olgan b o ‘lib, eramizning V asrlarigacha yashagan.
G 'a rb iy Yevropada esa turkiylarning xun imperatorligi 
yuzaga keldi. U tarixda Attila xunlari deb h am yuritiladi 
( 3 7 4 - y ild a n b o s h l a n g a n ) . . U n in g b ir i n c h i h u k m d o r i
Balamirdir. Imperatorlikning so‘nggi hukmdori Attilla (434- 
4 5 3 - у i 11 a r ) h i s o b l a n a d i . 3 6 7 - 5 6 0 - y il la r d a O q x u n
imperatorligi yuzaga keldi. Uning asoschisi Kun xon edi. 
Bu davlat tarkibiga Hindistonning yarmi, Afg‘oniston va 
T u rk isto n n in g k a tta qismi kirgan. 386-557-yillarda esa 
T a b g ‘ach davlati paydo b o ‘ldi. Uning asoschisi Shamoxon 
bodib. davlatining hududiga Markaziy Osiyodagi Qoshg'ar,
13


Turfon viloyatlari, 0 ‘rxun vodiysidagi jo 'ja n davlatining 
sharqiy bir qismi kirgan. Shundan so'ng islomgacha Eltarish 
xoqon, Bilga xoqon kabi turkiy h u k m d o rlar yashaganligi 
to s h b itik la r orqali m a ’lum. T u rk xoqo n lig in in g O ltoy, 
Janubiy Sibir va O 'r t a Osiyoning bir qismidagi hukmronligi 
VIII asrgacha davom etdi.
Turkiylar ulkan h u d u d la rd a yoyilib yashadilar. Islom 
dinini qabul qilgunlarigacha ular turli diniy shakllar va 
o qim larga amal qilishgan.
T O T E M I Z M
Totemizm 
(Shimoliy A m erika hindularining ojibve qabilasi
tilidagi «totem» - «uning urug'i» so'zidan olingan)
dinning 
insoniyat tarixida bu n dan 30-40 ming yil, balki b u n d an ham
a v v a l r o q y u z a g a k e l g a n ilk s h a k l i d i r . T o t e m i z m g a
sig'inuvchi xalqlar o'zlarini biror-bir hayvon, o'simlik yoki 
jonsiz narsadan paydo bo'lg an deb tushunadilar. Turkiy 
xalqlar o'zlarining ota-bobolari ho'kiz, ot, ilon, bo'ri, it, 
b u g 'u kabi hayvonlardan kelib chiqqan deb tushunishgan 
va ularga e’tiqod qo'yishgan.
G e r o d o t n i n g « T arix » k it o b id a s k ifla rn in g b irin ch i 
a jd o d la r i d u n y o g a kelishi bilan b o g 'la n g a n a f s o n a la r
totemizmning yorqin namunasidir.

Download 7,93 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   190




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish