Alisher navoiy nom idagi samarqand davlat um versiteti a bdu r ash id a b d u r a h m o n o V



Download 7,93 Mb.
Pdf ko'rish
bet5/190
Sana16.03.2022
Hajmi7,93 Mb.
#496288
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   190
Bog'liq
abdurashid abdurahmonov turkiy adabiyotning qadimgi davri

ut-tavorix» (X I I I asr), M irzo U lug'bekning « T o 'rt ulus
tarixi», Abulg 'ozi Bahodirxonning «Shajarai turk», «Shajarai
tarokim a», Hasan A to Abushiyning «Turkiy qavmlar tarixi»
kabi asarlarida bu masala tarixiy nuqtai nazardan chuqur
yoritilgan. Turkiy xalqlarning ibtidoiy shakllanish davrlari -
qavmlarga nom qo ‘yish, ularga dono urug ' boshlig ‘ining otalik
qilishi ko 'p la b badiiy asarlarda o 'z ifodasini topgan. Bu
o'rinda «O 'g'uznom a», «Q o'rqut ota kitobi», «Turk xoqoni
Shu va Iskandar» ( M ahm ud Koshg 'ariyning «Devonu lug 'otit
turk» kitobida saqlangan syujet asosida) kabi dostonlar turkiy
xalqlar og 'zaki ijodining qadimgi davrlarini yoritishda muhim
adabiy manba sanaladi.
V. M iloddan avvalgi V II asrlarda skif-kim m erla m in g
hukmdorlaridan biri Prototey, otasi Paritiy bo ‘Igan. Paritiy
ossuriy tarixchilarining ma ’lumotiga ко ‘ra Go ‘g ( Gog) ning
о ‘g ‘lidir. Go ‘g va M a g o ‘g
-
Ya ’ju j- M a ju jla r tu r k iy
qavmlarning eng jangovar urug'laridan sanalib, shimoldagi
davlatda hukm ronlik qilishgan va VIII- V II asrlarda Kichik
O siy o d a g i d e y a r li b a rch a d a v la tla r n i iz m la r ig a
bo 'ysundirishgan. Yunon va ossuriy tarixchilari skiflarning
ulkan sarkardasi sifatida tan olingan M adini Prototeyning
о 'g 'li deb bilishadi. M adi esa uzoq asrlar davomida turkiy
adabiyotda Alp Er To ‘nga.forsiy adabiyotda Afrosiyob nomi
bilan tasvirlangan qahram onning ta rixd a g i prototipidir.
D em ak, bu qahramon fa o liy a ti bilan bog'langan tur кит
rivoyatlar, afsonalar va dostonlar turkiy adabiyotning qadimgi
davrlarini tiklashda boy yodgorlik hisoblanadi.
VI. O 'rxu n-E n aso y toshbitiklar ining topilishi qadim gi
tu rk iy yo zm a a d a b iy o t m a vju d b o 'lg a n lig in in g beqiyos
namunasidir. Bu bitiklarda aks etgan badiiy tasvir, g ‘oya xalq
og 'zaki ijodida yaratilgan asarlar bilan hamohang turadi.
Osmonni muqaddas Tangri deb tushunish turkiylar uchun
hamma davrlarga xo s xususiyat b o ‘Igan va islomgacha bu
ta 'limot о 'z qim m atini yo ‘qotmagan.
VII. M ilodim izning I I I asridan boshlab moniylik, VIII
asrning ikkin ch i ya rm idan b ud d a viylik oqim idagi tu rkiy
adabiyotning yuzaga kelishi yozm a adabiyot shakllanishiga
ham asos bo 'Idi. Turk olimi R eshidR ahm et Aratning tasnifiga
k o 'r a , qa d im g i tu r k iy y o z m a a d a b iy o tg a asos so lgan
9


shoirlarning hayoti va ijodi to 'g'risida quyidagi m a ’lumotlar
saqlanib qolgan.
1. 
Aprinchur Tegin (ikk i s h e ’ri bilan taniqlidir). 2. Kul
Tarxon (yolg'iz nomigina saqlangan).
3. 
S in g k u S eli Tutting
(T u rk о ‘Ikalari va ularning ко ‘lami kengligidan bahsyuritgan
m ashhur Chin sa yyoh i H usn-Tsaligning sayohatnom asini
о ‘ninchi asrning birinchi yarm ida turkchaga ustalik bilan
tarjima qilgan shoirdir. Bu tarjima Parij m illiy kutubxonasida
saqlanadi). 4. K i-ki ( Burxan-Budda muhitida yetishgan bu
s h o ir n in g i k k i s h e ’ri s a q la n g a n ) . 5. P r a ty a n -S h ir i
(Sanskritchadan tarjima qilgan, lekin shoirning turkcha ismi
saqlanm agan). 6. Asig Tutung (birgina to'rtlikning ichida
nomi keltirilib o'tila d i).
7. 
Chusuya Tutung (Burxon muhitida
y e tish g a n bu sh oirning « G evezelik B o 'y a si» bir s h e ’ri

Download 7,93 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   190




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish