Agrokimyo va tuproqshunoslik

Paleogeografiyasi
. Mezozoy erasining boshlarida dengiz va okeanlar 
regressiyasi keng rivojlanadi. Tog‘lar hosil bo‘lish hisobiga perm davridayoq 
boshlangan quruqlik maydonining kengayishi triasda ham davom etgan. 
Platformalarning bepoyon maydonlarida kontinental (geokratik) rejim ustuvorlikka 
ega bo‘lgan. Shuning uchun ham ularda asosan qizil rangli bo‘lakli jinslar to‘plangan.
3. Foydali qazilmalarining paydo bo`lishi va tarqalish.
Foydali qazilmalari. 
Ko‘mir
.
Yura davrida yirik hududlarda iliq va nam iqlimning ustuvorligi ko‘mir 
to‘planishiga olib kelgan. Ko‘mir hosil bo‘lish hajmi bo‘yicha yura davri kechki 
paleozoy va kechki bo‘r-paleogen bosqichlaridan keyin uchunchi o‘rinni egallaydi. 

---

69 
Yura yotqiziqlarida butun dunyo ko‘mir zahirasining 16% ga yaqini jamlangan. 
MDH mamlakatlari hududida qo‘ng‘ir ko‘mir Kan-Acha, Ubogan va Irkutsk 
havzalarida, O‘rta Osiyda (Angren, Toshko‘mir, Qizilqiya, SHo‘rob), Qarag‘anda va 
Kuzbassda ustki gorizontlarda, toshko‘mir esa Kavkazorti (Tkvarchel va Tkibul 
konlari) va Janubiy Yoqutiston havzalarida rivojlangan. Xitoy va Avstraliyaning 
ko‘mir havzalari ham katta ahamiyatga ega.
Bo‘r davrining kontinental yotqiziqlari bilan dunyo ko‘mir zahirasining 20% 
dan ko‘prog‘i bog‘liq. Ularning orasida eng yiriklari bo‘lib Lena, Ziryan ko‘mir 
havzalari va Shimoliy Amerikaning g‘arbidagi ko‘mir havzalari sanaladi.
Neft va gaz. 
Tabiiy gazlarning yirik konlari Aljir Sahroi Qabirda, Kanadaning 
arktika qismida, neft konlari - Timan-Pechora viloyatida, Vilyuy daryosi havzasida, 
Avstraliya va Alyaskada ma’lum. 
Yer sharining ko‘pchilik viloyatlarida yura yotqiziqlarida neft va gaz 
to‘plangan. Aynan shu yoshdagi dunyodagi eng yirik neft konlari Saudiya Arabistoni 
(Gxavar va Mezelij) hamda Kavkazoldi, O‘rta Osiyo, Mang‘ishloq, Shimoliy 
Kaspiybo‘yi, G‘arbiy Sibir va Shimoliy dengiz neft konlari, Barens dengizidagi gaz 
va gazokondensat konlari hisoblanadi. 
G‘arbiy Sibir, Markaziy Osiyoning g‘arbi, Liviya, Kuveyt, Nigeriya, Gabon, 
Braziliya, Kanada va Meksika ko‘rfazidagi bo‘r yotqiziqlarida neft va gaz konlari 
mavjud.