Adabiyot 10 oxirgi 2-qism indd

Jorj Bayron 
 
(Hamid 
Olimjon 
tarjimasi)
O, hayot ummoni, dahshatsan, dahshat!
So‘lim siynang uzra chiqqandim yo‘lga,
Hayqira boshlading taratib vahshat!
Yurib bo‘lmas ekan na ort, na oldga,
Qo‘llarga itoat etmagach murvat!
Mehr qadahini ko‘tarsang agar,
Shuhrat cho‘qqisiga yetmog‘ing oson,
Bu boda kayfi dan tug‘ilgay zafar;
Malloh-chi, Go‘zallik jilmaygan zamon,
Ezilib ketsa-da, yo‘lini topar.
Adam Mitskevich 
 
(Husniddin 
Sharipov 
tarjimasi)
52
52
52
52
52
52
52
52
52
52
52
52
52
52
52
52
52
52
52
52
2
2
52
52
52
52
52
52
52
52
52
5
5
52
5
52
52
5
52
52
52
52
52
52
52
52
52
52
52
52
52
5
5
5
52
52
52
52
52
52
52
52
52
52
5
52
5
5
52
52
5
52
52
52
2
5
5
5
52
52
5
5
52
5
52
52
52
52
52
52
52
52
52
52
52
2
52
52
2
52
5
52
52
5
52
52
2
2
2
52
52
5
5
52
5
52
52
52
2
52
52
52
52
5
52
52
5
52
5
52
52
52
52
52
5
5
5
52
52
52
52
5
5
52
52
2
2
5
5
52
5
2
52
2
5
5
52
52
2
52
5
52
52
2
5
5
5
5
52
52
2
2
52
2
52
5
52
5
5
5
2
2
52
2
5
5
5
5
2
2
2
2
2
52
52
2
5
5
2
2
52
5
2
52
5
5
2
2
2
5
2
52
2
52
2
2
52
5
5
5
5
5
5
5
5
5
5
5
5
5
5
5
5
5
5
5
5
2
5
52
5
5
5
5
5
2
2
5
5
5
5
5
2
2
5
2
5
5
5
5
2
5
2
5
2
Malloh
h c
c
hi,
E
E
E
E
z
z
i
i
i
i
i
l
l
l
l
l
i
i
i
i
i
b
b
b
b
b
b
b
b
b
b
k
k
k
k
k
k
k
k
k
e
etsa
 
 
 
 
Tahlil qiling:
Yuqoridagi she’riy parchalarda roman-
tizm 
ga xos qanday xususiyatlar yaqqol 
ko‘zga tashlanadi?
Sizningcha, rassom nimani tasvirlamoq-
chi? Rasmdagi sayyoh ko‘nglidan qanday 
kechinmalarni o‘tkazyapti deb o‘ylaysiz?
“Tuman dengizi uzra 
sayyoh”. 
Nemis rassomi, 
romantizm 
yo
‘
nalishida ij od 
qilgan Kaspar David 
Fridrix (1774–1840) 
chizgan surat
!

---

53
XIX asrdagi siyosiy, iqtisodiy va ijtimoiy oʻzgarishlar, demokratik islo-
hotlar sari qadamlar yangi ijodiy metod – inson hayotini, uning kundalik 
turmushidagi qiyinchiliklarni haqqoniy tasvirlashga asoslangan 
realizm
uchun zamin hozirladi. XIX asr birinchi yarmida Yevropa realistik ada-
biyotida romantik motivlar tasviri davom etgan boʻlsa-da, asr oʻrtalariga 
kelib realizm yetakchi metodga aylandi.
Realizmning oʻziga xos xususiyatlari:
– yangi mavzular: romantizm vakillari insonni ulugʻlagan, uning qah-
ramonligini kuylagan boʻlsa, realistlar davrni va undagi inson hayotini 
tushunishga, tipik (jamiyatning ma’lum bir qatlamiga xos umumlash ma) 
xarakterlarni tipik vaziyatlarda tasvirlash va tahlil qilishga urindilar;
– yangi qarashlar: realistlar hayot har doim ham goʻzal va baxtli kech-
maydi, degan qarashdan kelib chiqdilar, shuning uchun realizm oqimi-
dagi asarlar har doim ham baxtli yakun topmaydi;
– yangi tasvirlash usullari: realistik asarlarda detallar muhim rol 
oʻynaydi.
Onore de Balzak va Emil Zolya (Fransiya), Charlz Dikkens va Uilyam 
Tekkerey (Angliya), Henrix Ibsen va Yunas Li (Norvegiya), Fyodor 
Dostoyevskiy, Lev Tolstoy va Anton Chexov (Rossiya), Mark Tven va 
Jek London (AQSH), Mersedes Kabelyo de Karbonera va Klorinda Matto 
de Terner (Lotin Amerikasi) singari ijodkorlar realizm adabiyotining yirik 
vakillaridir. 
“Tosh yo
‘
nuvchilar”. Fransuz rassomi, tasviriy sanʼatda 
realizm yo
‘
nalishi asoschilaridan biri 
Gyustav Kurbe (1819–1877) chizgan surat
“
‘
hil
” F
F
i
i i
ʼ d

---

54
?
Surat sizda qanday taassurot qoldirdi? Bo‘yoqlarga e'tibor bering. 
Nega rassom yorqin ranglardan foydalanmagan deb o‘ylaysiz?
“… Karetaga ot qoʻshilgan; lekin yamshik imirsilab 
yurardi. U yamshiklar kulbasiga kirdi. Kulba issiq, 
havosi buzuq, qorongʻi, ter, yopilgan non, ka-
ram va choʻchqa goʻshti hidlari anqib turar-
di. Xonada bir necha yamshiklar boʻlib, 
oshpaz ayol pech oldida gʻimirlab 
yurar, pech ustidagi poʻstakda 
esa bir bemor yotardi.
– Xvedor amaki, hoʻ Xvedor 
amaki! – dedi uyga kirib kelgan 
poʻstinli, beliga qamchi qistirib 
olgan yamshik.
– Hey, chuvrindi, Fedkani nima 
qilasan? – dedi yamshiklardan 
biri, – axir seni karetadagilar kutib 
turishibdi-ku!
– Etigini soʻramoqchi edim; 
oʻzimniki yirtilib ketdi, – deb javob 
berdi yigitcha boshini orqaga tashlab 
sochini toʻgʻrilarkan, belbogʻiga qistiril-
gan qoʻlqopini tuzatib. – Yo uxlayaptimi? A, Xvedor amaki? – deb tak-
rorladi u pechga yaqinlashib.
– Ne deysan? – degan past ovoz eshitilib, pech ustidan sargʻish, 
ozgʻin yuzli bemor pastga qaradi. U uzun, oriq, tuk bosib qoni qochgan 
qoʻllari bilan kir koʻylagi ustidagi choponini qoqsuyak yelkasiga tortib 
qoʻydi. – Ichgani biron narsa ber, ukajon, ne ishing bor edi?
Yigit unga choʻmichda suv uzatdi.
– Haligi, Fedya, – dedi u, goh u, goh bu oyogʻini bosib, – balki, 
endi senga yangi etik darkor emasdir; oʻzingga kerak boʻlmasa, men-
ga bera qol.
Bemor darmonsiz boshini choʻmichga tiqdi-da, siyrak moʻylovini 
loyqa suvga botirib, zoʻrgʻa, ammo ochkoʻzlik bilan suv ichdi. Bemor-
ning paxmoq soqoli kirlab ketgandi, u kirtaygan nursiz koʻzlari bilan 
zoʻr-bazoʻr yigitga boqdi. Suvni ichib boʻlgach, qoʻlini koʻtarib hoʻl la-
bini artmoqchi boʻldi-yu, lekin holi kelmay chakmonining yengiga ar-
tib qoʻya qoldi. U indamay burni bilan nafas olar, bor kuchini toʻplab 
yigitning aftiga tik qarab turardi…”