Абдурахим Эркаев мйънавият вд таравдиёт



Download 14,2 Mb.
Pdf ko'rish
bet149/273
Sana28.02.2022
Hajmi14,2 Mb.
#474727
1   ...   145   146   147   148   149   150   151   152   ...   273
Bog'liq
Маънавият ва тараққиёт

Абдура^им Эркаев
Дастлаб бу даъват мустамлакачилар билан тип топи- 
шиб кетган, мустамлакачиликка мослашган «анъанавий» 
исломга к;арши каратилган эди. Уша мамлакатларда мил­
лий мустакдллик кулга киритилгач, «сапафия» Мухаммад 
Икбол, Тахо Хусайн каби исломни замонавийлаштириш 
тарафдорларига карши кулланди. Адолат юзасидан таъкид- 
лаш лозимки, муслщунларнинг айримлари илгор гоявий 
ва ижтимоий-сиёсий позицияга содик булиб колган.
Аммо Мухаммад Бахий, Сайид Кутб ва «мусулмон би- 
родарлари» (ал-ихвон ал-муслимун) ташкилотининг бош­
ка мафкурачилари ва шу кабилар «соф ислом»ни барча 
назарияларга карши куя бошладилар. Шу тарика ислом 
бакрида муросасизликка мойил гоявий-сиёсий окдм пай­
до булди. «Мусулмон биродарлари», «Жиход», «Хизбол- 
лох», «Амал» ва ушбу окимга оид бошка унлаб катта-ки­
чик гурухларнинг айримлари кейинчалик очик терроризмга 
Утиб, илгор фикрли давлат арбоблари, давлат бош- 
ликларидан, журналистлардан тортиб, то гинеколог-ши- 
фокорлар ва раккосалар хаётигача суикасд уюштира бош­
лади, чет эллик сайёхлар тушган автобусларни Укка 
тутди.
Айрим «соф ислом» назариячилари, хатго, ислом ма- 
данияти эришган энг юксак илмий-фалсафий ютукдарни 
хам инкор этиб, маънавият борасида реакцион роль Уйнай 
бошлади, амалиётда эса узлари тузган турли ташкилот- 
лар, гурухлар оркали очикчасига сиёсий кУпорувчилик, 
экстремизм билан шугупланиб кетди. Узбеки сто нда ноко- 
нуний тарзда яширин фаолият кУрсатган «Хизбуг-тахрир» 
Хам «соф ислом»ни хаётга татбик этишга даъво килувчи 
гурухлардан биридир. У «мусулмон биродарлари» ташки- 
лотидан ажралиб чиккан1.
Уз асарларида зуравонлик билан алохида шахсни хам, 
давлат тизимини хам исломга буйсундиришга, одамлар- 
ни конуний хукуматни куролли кУзголон оркали авдариб 
ташлашга чакирган, узини «соф ислом» назариячиси деб 
хисоблаган, 1966 йилда Миср суди хукми билан катл 
килинган Сайид Кутб шундай деб ёзган эди: «На Ибн
' Абдул\аким Маматкулов. Ислом — тинчлик, дУстлик ва \ам - 
ж и\атлик дини. «Х алкс^зи» газстаси, 1999 йил 21 апрель сони.


Маданий мерос ва маышвият
221
Синода, на Ибн Рушдда, на Ал-Форобийда, на яна бош­
ка ислом файласуфларида оламни хакикий исломчасига 
гушунишни сезмаймиз. Зеро, уларнинг фалсафаси исломга 
рухан ёт кадимги юнон фалсафасининг соясидир»1.
Кутбнинг бу фикри «эски дунёни пойдеворигача бу- 
зиб ташлаймиз, сунгра Узимизнинг янги дунёмизни кура- 
миз» деган кашшоклик ва жахолатдан, зулмдан эзилиб, 
Уз манфаатини яхши англай олмаган мутаассиб йУксил- 
лар фикридан нимаси билан фарк килади?
Лекин Кутб бир нарсада хак,: Ибн Сино, Ибн Рущд, 
Ал-Форобий ва улар каби бошка «ислом файласуфлари» 
аслида дунёвий фан вакиллари эилар. Шу боис уларнинг 
асарларида оламни диний акддалар нукгаи назаридан эмас, 
балки илмий объектив идрок этиш, унинг к,онуниятлари 
на алокадорликларини тахлил этиш Уз аксини топтан. Улар, 
Узлари Оллохга сидкидилдан эътикод к,илсалар-да, дин ма- 
салаларини табиатшунослик ва оламни фалсафий билиш 
масалалари билан х;еч качон чалкаштирган эмаслар. Биоло­
гия ёки физика фанининг диний белгиси булмаганидек, 
хакикий фалсафа илмининг хам диний белгиси булиши 
мумкин эмас. Муайян диннинг фалсафий, яъни дунёка- 
раш ва услубий логик назарияси - бошка ran. Лекин бу 
фалсафа ислом оламида Уз сохасининг чУккиси булган эди. 
Аслида Сайид Кугб объектив фалсафий илмдан воз кечишга 
даъват этган. Бундай муносабат бошка сохаларга кУчирил- 
са, бизга яна илк урта асрлар турмуш тарзига кайтиш, 
хозирги замон илм-фани ютукларини инкор килишни 
окдашдан бошка чора колмайди.
Ислом таълимотларида таргаб этилган айрим талаб- 
лар бугунги замон ижтимоий-икгисодий тараккиётига куп 
Хам турри келмайди. Шунинг учун бугунги «ислом назари- 
стчи»лари орасида исломни ислох килишга, уни замо- 
навийлаштиришга ёки бу борадаги тараккиётнинг янги — 
«учинчи йули»ни ахтаришга каратилган уринишлар бор.
Масалан, Куръон пулни фоиз эвазига карз беришни, 
яъни судхурликни гунох хисоблайди (рибоъ) ва такик- 
лайди. Банк эса карздан фоиз олмасдан яшай олмайди. За-
1 Ф илософия и религия на зарубежном Востоке, XX век. Мос­
ква, 1985 й., 74-6.


222

Download 14,2 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   145   146   147   148   149   150   151   152   ...   273




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish