Abbatisa – ayollar katolik monastirlarining boshqaruvchilari. Abbatlik

Daxriylik, yeretiklik (yunon. hairesis – tanlash, ta’limot, sekta) – cherkovning ijtimoiy ta’limotiga, tartiblariga va diniy ta’limotlarning fundamental holatiga qarama-qarshi chiquvchi diniy ta’limotlar. Daxriylik xristian harakatlarining ilk bosqichlaridayoq paydo boʻlgan (nikolaitlar, gnostiklar, montanistlar, novatianlar, monarxianlar), lekin ular asosan, intellektual darajada boʻlib, ommaviy harakatlarga aylanmagan. Rim imperiyasining soʻnggi davrida xristianlik davlat diniga aylangach, vaziyat oʻzgardi. Imperator hokimiyati uchun yagona va boʻlinmas cherkov kerak boʻlgan, shuning uchun ham D. nafaqat cherkovga, balki davlatga qarshi jinoyat sifatida qaralgan. Xuddi shu holat oʻrta asrlarga ham xos edi. Oʻrta asrlar feodal jamiyatining tarkibiy qismi boʻlgan cherkov bu jamiyatning mafkuraviy tayanchi boʻlgan va shuning uchun ham shu paytdagi jamiyatga qarshi (yoki alohida uning bir tomoniga) qaratilgan norozilik qoidaga muvofiq D. shaklida qabul qilingan. Oʻrta asrlar sharoitida, ayniqsa jamoatchilik kuchli tarzda namoyon boʻlgan vaqtda kishining oʻz fikrini erkin tarzda bayon qilishi (jamiyatga yoki dinga nisbatan bildirilgan har qanday firk) jamiyatga yoki dinga qarshi deb baholangan. Shuning uchun daxriylarni cherkovdan chetlatish oʻz-oʻzidan jamiyatdan chetlatishni anglatgan. D. harakatlari orasida cherkovning aqidaparastligiga qarshi qaratilgan: mas. Uchlik (Troisa), Iso Masix haqida (monofizitlik, arianlik, monofelitlik), dualistik dunyoqarashga tayangan holda moddiy dunyoga qarshi qaratilgan (bogomillik, pavlikanlik, valdenslar, katarlar) harakatlar boʻlgan. Oʻrta asrlarda shahar aholisi orasida cherkovni ilk holatdagi qashshoq holatga qaytarish, dabdabali ibodatlardan voz kechish, jamiyatda va cherkovda ruhoniylarning imtiyozlarini bekor qilishni talab qiluvchi cherkov tomonidan D. harakati deb e’lon qilingan harakatlar ommalashgan (Arnold Breshanskiy, Djon Viklef, Yan Gus va boshqalar). Ayrim radikal kayfiyatdagi D. harakatlari feodallarga qarshi koʻtarilgan yirik qoʻzgʻalonlarning gʻoyaviy manbasi boʻlib xizmat qilgan (Uot Tayler, Dolchino). Cherkov ularga qarshi kurashish uchun turli vositalarni qoʻllagan – bu harakatlar cherkov soborlari va papalar tomonidan tanqid qilingan, inkvizitsiya hukmiga tortilgan, hatto ularga qarshi salib yurishlari uyushtirilgan.