Abbatisa – ayollar katolik monastirlarining boshqaruvchilari. Abbatlik

Zemanlar – oʻrta asrlarda Chexiya, Polsha va Vengriyada kichik yer egalarining quyi dvoryanlik unvoni. Chexiyada oʻrta mulkdorlar toifasini anglatgan.
Zilotlar (yunon.zelotai – fidoyilar, jonkuyarlar) – boy savdo-hunarmandchilik markazi boʻlgan, ayrim iqtisodiy mustaqillikka ega boʻlgan Fessalonikadagi radikal siyosiy guruhlar. Bu yerdagi hokimiyat feodallar va ruhoniylar qoʻlida toʻplangach, savdo-hunarmand doiralari hokimiyatdan siqib chiqariladi. Savdo-hunarmand doiralar oʻz imtiyozlari va shaharning oʻz-oʻzini boshqarish huquqi uchun kurashga kirishadilar. 1342-yilda fuqarolar urushi natijasida markaziy hokimiyatning zaiflashib qolganidan foydalangan Fessalonika shahri fuqarolari qurolli qoʻzgʻalon koʻtaradilar va oʻzlarining shaharlarini respublika deb e’lon qiladi. Ushbu qoʻzgʻalon boshida shahar mudofaasini tashkil etgan Z. partiyasi turgan. Z. harakatining ijtimoiy tarkibi xilma-xil boʻlib, ular orasida boy savdogar va tadbirkorlardan tashqari, hunarmandlar va shahar plebey aholisining keng qatlami vakillari, mayda votchinachilar va qoʻshni manzillardagi dehqonlar boʻlgan. Qoʻzgʻalon ikki bosqichga boʻlinadi. 1-bosqichda (1342-1345) amalda hokimiyat boy shaharliklar boʻlgan patritsiylar qoʻlida boʻlib, ular moʻtadil siyosat yuritganlar. Z.ning radikal qismining talablari bajarilmagan. Uning ustiga xalq harakatining kuchayib ketganidan qoʻrqqan boy shaharliklar Z.ga qarshi fitna tayyorlaydi, lekin u fosh etilib, 1345-yilda shaharni yangi qoʻzgʻalon toʻlqini qamrab oldi. Fitna ishtirokchilarining hammasi qatl qilindi, hokimiyat boʻlsa gʻalaba qozongan Z. qoʻliga oʻtdi. 2-bosqich davomida (1345-1349) Fessalonikani Andrey Paleolog boshchiligida Z. partiyasining radikal vakillari boshqardi, qisqa boshqaruvi davrida koʻplab oʻzgarishlar amalga oshirildi. Chunonchi, feodallar va monastirlar qisman musodara qilindi, soliq imtiyozlari cheklandi, aholi ayrim soliqlardan ozod qilindi. Shaharning oʻz-oʻzini boshqaruvi mustahkamlandi. Z. respublikasiga qarshi kuchlarning barchasi Vizantiya imperatori Ioann VI boshchiligida birlashdi, yordamga qoʻshnilar – turklar va serblar chaqirildi. Qattiq qarshilik koʻrsatishiga qaramasdan Z. kuchi sindirildi va Fessalonika respublikasi quladi. Mazkur qoʻzgʻalon Vizantiyada feodallar zulmidan ozod boʻlishga qaratilgan eng oxirgi yirik urunish sifatida tarixga kirdi. (Yana qaralsin: Vizantiyada fuqarolar urushi)
Zimmiylar – gʻayri dinlar. Hayoti, mulki va oʻz e’tiqodlari (lekin ushbu e’tiqodga musulmonlarni jalb qilmaslik sharti bilan) daxlsizligi shartlariga asosan musulmonlarga boʻysunuvchilar (soʻzma-soʻz. “Alloh himoyasidagilar’). Zimmiylar qat’iy belglab qoʻyilgan soliqlarni toʻlashga majbur boʻlishgan.