A. N. Valiyev, B. R. Haqberdiyev, N. X. Gulomova, Z. A. Boboyeva

А (10:1)
1 - tip
I
a)
Yasash 
uchun m o ‘ljallanm agan faskali d etallam ing chizm asini 
clu/.ishda 
faskaning balandligin i rezb a diam etriga qarab c=0,15=qllib olish mumkin. 
Faskasi b o ‘lgan rezbali detallam ing rezba o'q ig a 
p erpendikulyar 
b o ‘lgan tek islik d a g i p ro y ek siy a sid a faska chizib 
ko'rxntilmaydi 
(4.1 va 4.2-rasm lar, 
a).
Sterjen va teshiklardagi m etrik 
re/.balarda konusli 
faskalaming kesik konusi uchi 90° (4.10-rasm, 
a
va 
b)
VB gnykalarda 
120° burchakni hosil qiladi (4.10-rasm, 
g).
ibs
. 
___ 
Х * 4 5 а
51

---

5. Rezbali biriktirish detallarining turlari, chizmada shartli
tasvirlanishi va ularga oid grafik vazifalar
5.1. 
Boltlar. 
Bolt silindrik sterjendan iborat bo‘lib, uning bir uchi 
kallakli, ikkinchi uchi rezbali b o ‘ladi (5 .1-rasm). Boltlar kallagining shakli 
olti qirrali, kvadrat, yarim yumaloq, konus shaklida va kallagining osti 
kvadratli yoki 
«murtakli»
qilib ishlanadi. Boltlar dag‘al (GOST 15589- 
70), normal (GOST 7798-70) va yuqori (GOST 7805-70) aniqlikda 
tayyorlanadi.
B oltlar kallagining shakli va o ‘lcham iga, sterjenning shakliga, 
rezbasining qadamiga, bajarilishi, k o 'rin ish i va tayyorlanish aniqligiga 
qarab ajratiladi (5.2-rasm). Yuqori aniqlikdagi 
(A
sinf) bolt sirtining tozaligi 
belgilari 5.2-rasmning 
b
qismida, normal aniqlikdagi 
(В
sinf) bolt sirtining 
tozaligi belgilari 5.2-rasmning 
a
qismida, dag‘al aniqlikdagi (C sinf) bolt 
sirtining tozaligi belgisi 5.2-rasmning 
с
qismida ko'rsatilgan.
Boltning bajarilishiga qarab sterjenda shplint uchun teshik (5.2- 
rasm, 
b)
yoki boltning o ‘z-o‘zidan buralib ketmasligi uchun kallagida sim 
bilan bog‘lab q o ‘yishga m o‘ljallangan ikkita teshik (5.2-rasm, 
e)
o ‘yilishi 
mumkin.
Kallagining о ‘ lchamiga qarab boltlar normal kallakli va kichraytirilgan 
kallakli bo‘ladi. Yarim yumaloq va yashirin kallakli boltlar kallagi ostida 
murtakli qilib tayyorlanadi (5.3-rasm, 
a
va 
b).
Yarim yumaloq va yashirin 
kallakli boltlaming kallagi osti kvadratli qilib tayyorlanadi (5.3-rasm, с va
B o lt kallagi
s