A. N. Valiyev, B. R. Haqberdiyev, N. X. Gulomova, Z. A. Boboyeva

To‘g ‘ri burchakli rezbalar. 
Bu rezbalar muhim b o ‘lmagan joylarda 
masalan, 
ventil, zadjivka shpindellarida, domkrat, press vintlarida ishlati­
ladi 
. Rezbaning profili 3.1 -j advalda berilgan bo Tib, u standartlashtirilmagan 
va 
shartli belgiga ega emas. Chizmada rezbaning profili, ichki va tashqi 
diametri, 
qadami ko‘rsatiladi.
S tan dart p ro filli re z b a la m in g d iam etri yoki qadam i stan d art 
oMchamlardan farq qilsa, 
maxsus rezba
deyiladi. Bunday rezbalam ing 
bclgisiga 
«Maxs»
so‘zi qo‘shib yoziladi.
43

---

REZ
BAL
ARN
IN
G 
B
E
L
G
IL
A
N
IS
H
I
44

---

45

---

wn
s
fi-
< s
и
ts '
“ ■
H
5
j

A .
be
вЬФ
9£Ф
(N
оо УЗ
Г *
Г '- J O
—
N
1и
ь
СО «и
9 Р
о
.. оо 
cd 40 
i
N
u m
v~t
, :-
СТ1 СО
Г" rt
я Н "О
S W
>й о
>! О
со
оо
I
со
OS
со
>
W
00
H
0 0
“хз
оз
43
:c я
00 ,£>
- 
N
о a>
ч-» 
j_,
t ; д
M
^3 a
Б
a3 о
to Ь
£ - §
46

---

4. R ezbalarning chizm ada tasvirlanishi va belgilanishi 
( 0 ‘zD St 2.311:2003)
GOST 2.311-68 (ST SEV 284-76)ga muvofiq barcha rezba turlarini 
lhartli tasvirlash 
qabul qilingan. Unga ko ‘ra steijendagi rezbaning tashqi 
diametri 
asosiy y o ‘g ‘on tutash chiziqda, ichki diam etri esa ingichka 
tutash 
chiziqda 
tasvirlanadi. Sterjen o ‘qiga parallel b o ‘lgan proyeksiya 
Ickisligidagi 
ko'rinishi rezbaning ichki diametrini ifodalovchi ingichka 
tutash 
chiziq butun rezba uzunligi b o ‘yicha chiziladi. Sterjen o ‘qiga 
pcrpendikular 
tekislikdagi k o ‘rinishida esa rezbaning ichki diam etri 
aylananing 
taxminan % qismiga teng bo'lgan va istalgan yerida uziladigan 
yoy bilan chiziladi. 
Rezbaning chegarasini belgilovchi chiziq to‘liq profilli 
qismi 
tugagan joydan (rezba sbegi boshlanguncha bo ‘lgan joygacha) asosiy 
y o ‘g ‘on 
tutash chiziqda rezba tashqi diametrigacha chiziladi (4.1-rasm, 
a).
Agnr 
rezba 
chegarasi ko ‘rinmaydigan bo ‘lsa, u shtrix chiziqda rezba tashqi 
diamctrigacha 
chiziladi (4.1-rasm, v).
КаяШ a,В m
R a k chegami 
Kamda 1,8 m

---

Rezbali teshikning ichki diam etri asosiy tutash chiziq bilan va 
tashqi diametri ingichka tutash chiziq bilan tasvirlanadi. Ingichka tutash 
chiziqlarni teshik o ‘qiga parallel b o ‘lgan qirqim larida, rezba tashqi 
diametrining butun uzunligi b o ‘yicha o ‘tkaziladi. Ingichka tutash chiziq 
asosiy chiziqdan kamida 
0 , 8
mm va ko ‘pi bilan rezba qadamiga (7?) teng 
masofada o'tkaziladi. Teshik o ‘qiga perpendikulyar tekislikdagi tasvirida 
esa rezbaning tashqi diametri aylananing taxminan % qismiga teng b o ‘lgan 
va ixtiyoriy joyda uziladigan yoy bilan o ‘tkaziladi (4.2-rasm, 
a).
Qirqim va kesimlarda shtrixovkalash chiziqlari sterjenlarda rezbaning 
tashqi diam etriga yetkazib chiziladi. Teshiklarda esa shtrixovkalash 
chiziqlari rezbaning ichki diametriga yetkazib chiziladi (4.1,4.2-rasmlar,
b).
Agar rezbali teshiklar k o ‘rinmas 
qilib tasvirlansa, undagi rezbaning 
ic h k i va ta s h q i d ia m e trla ri b ir 
xil y o ‘g ‘o n lik d a sh trix c h iz iq d a
ch izilad i (4.3 -rasm ). R ezbalardagi 
m axsus konstruktiv aham iyatga ega 
bo‘lmagan faskalar sterjen va teshik 
o ‘q ig a p e rp e n d ik u ly a r te k is lik d a
tasvirlanm asligi m um kin (4.1 va 4.2-rasm lar, 
a).
Sterjendagi rezbani 
tasvirlovchi ingichka tutash ch izig ‘i sterjen o ‘qiga parallel y o ‘nalib, 
faskaning chegara chizig‘ini kesib o ‘tishi shart (4.1-rasm, 
a).
Rezbali berk teshik (uyacha)larning tubi konus shaklida b o ‘lib, 
uchidagi burchagi 120° b o ‘ladi. Bu burchak uchi konus shaklida 
charxlangan parmadan hosil bo‘ladi. Chizmasiga qarab, teshik chuqurligi 
bilan rezba uzunligi o ‘zaro farqlanganida ham 4.4-rasm, 
a
va 
b
lardagidek 
tasvirlanishi mumkin.