A n t ik d a V r fa L sa fa si

Takrorlash uchun savollar
1. Qadimgi hind jamiyatida ijtimoiy-tarixiy vaziyat qanday edi?
2. Qadimgi hindjamiyati hayotida kastachilikning roli qanday?
3. Qadimgi hind falsafasining evolyutsiyasida qanday davrlarni 
ajratish mumkin?
4. Veda nima, uning qanday turlari bor?
5. Upanishadlar nima?
6. Vedalar va upanishadlarning asosiy tushunchalari (braxman, 
atman, dxarma, karma, purushua, sansara, prakriti va b.) mazmunini 
ochib bering.
7. "‘Bxagavadgita” nima?
8. Jaynizmning mohiyati nimada?
9. Buddizm falsafasining mazmunini qanday g‘oyalar tashkil etadi?
10. Chorvoq (lokoyata) falsafasining o ‘ziga xosligi nimada?
11. Yoga falsafiy ta’limotining mazmun-mohiyati nimada?
12. Nyaya falsafiy sistemasining o ‘ziga xosligi nimada?
13. Vedanta falsafiy ta’limotining mohiyati nimada?
14. Vaysheshika falsafasi to‘g ‘risida nimalami bilasiz?
15.Mimansa falsafiy ta’limotining o ‘ziga xosligi 
nimalarda 
namoyon bo‘ladi?
16. Sankxya falsafiy sistemasining tushunchalari nimalardan iborat?
17. Qadimgi hind falsafasining falsafiy fikrlar rivojida tutgan o‘rni 
qanday?
49

---

QADIMGI XITOYDA FALSAFANING VUJUDGA KELISHI
Qadimgi XiJoy tarixini 
m
utaxassislar oJti davrga bolishadi, u 
eramizga qadar XVIII asrdan boshlab, eramizga qadar II asrgacha 
bo‘lgan vaqtni qamrab oladi (bronza va temir asrlari). Temir qurollarning 
yaratilishi ishlab chiqarishning rivojlanishiga imkon bergan. Mehnat 
taqsimotining chuqurlashishi, tovar-pul munosabatlarining shakllanishi 
(Xitoyda dastlabki pul eramizga qadar 524-yiida muomaiaga kiritilgan) 
ijtimoiy tabaqalashuvni kuchaytirgan. Xitoyda ritualizm (marosimlami 
ado etish) kuchli mavqega ega b o‘lgan. Marosimlar yuqori va quyi 
tabaqalami bir-biri bilan bog‘lovchi vosita vazifasini o‘tagan. Rituallar- 
tiriklaming o‘lganlarga, ruhlarga, tabiat hodisalariga (masalan, donga, 
yerga, osmonga) munosabatini aks ettirgan. 0 ‘tgan ajdodlar ruhiga 
sig‘inish (manizm) keng tarqalgan. Qadimgi xitoyliklarda osmonga 
(tyan), “osmon o ‘g‘li”ga (tyan-szi) sig‘inish ham kuchli bo'lgan. Shuni 
ham aytish kerakki, Qadimgi Xitoy mifologiyasi unchalik taraqqiy 
etmaga
n. Ular
haddan 
tashqari amaliyotchilar
bo‘lishgan.