A n t ik d a V r fa L sa fa si



Download 7,84 Mb.
Pdf ko'rish
bet24/115
Sana30.06.2022
Hajmi7,84 Mb.
#719147
1   ...   20   21   22   23   24   25   26   27   ...   115
Bog'liq
Falsafa tarixi.Antik davr falsafasi. SharipovM.

Konfutsiy izdoshlari
Men-szi -
Konfutsiy nevarasining shogirdi. 372-289-yillarda 
yashagan. Uning qarashlarining yangiligi shundaki, osmon irodasining 
xalq irodasida aks etishini ta’kidlaydi. Iroda (ixtiyor erkinligi) - bu eng 
asosiy si: “Irodani mustahkamlang va siga xaosni olib kirmang” . Inson 
tug‘ilishiga ko‘ra - bag‘rikeng. “Inson tabiatan ezgulikka intiladi”. Bir 
xil odamlar aqlini, boshqalari - muskulini o ‘ynatadi. Aqlini ishga solgan 
odam boshqalami boshqaradi”63.
Konfutsiyning yana bir izdoshi 
Syun-szi
inson tabiati to‘g‘risida 
gapirar ekan, uning ba’zi xislatlarini instinktlar bilan bog‘lab 
tushuntiradi. Xususan, u yozadi: “Men aytaman, har bir inson foyda 
orttirish instinkti bilan tug‘iladi. Foyda ko‘rish va riyokorlikka intilish -
insonning tug‘ma sifatlari”64.
63 А нтология мировой ф илософ ии. 1.1. Ф илософ ия древности и средневековья.
4 . 1 . -М .: М ы сль, 1969. С.193.
64 А нтология м ировой ф илософ ии. Т.1. Ф илософ ия древности и средневековья
4 . 1 . -М .: М ы сль, 1969. С.207.
54


M oizm ta ’lim otining asoschisi M o-szi bo‘lib, u Konfutsiy vafot 
etgan yili tu g ‘ilgan va eram izga qadar 400-yilda o ‘lgan.
Mo-szi 
K onfutsiyning birinchi opponentidir. 
Uning fikricha, 
konfutsiychilar falsafasining prinsiplari Osmon osti xoqonligini to ‘rt y o ‘l 
bilan buzadilar: 1) konfutsiychilar xudolar va ruhlarga ishonishmaydi, 
“shuning 
uchun 
ham 
xudolar 
va 
ruhlar 
g ‘azablanishadi’'; 
2) 
konfutsiychilar ota-onalari 
vafot etganda ko‘mish 
bilan bog‘liq 
murakkab m arosim larni ado etadilar va uch yillik motam tutadilar, bu 
xalq boyligi v a kuchlarini talon-taroj qiladi; 3) konfutsiychilar musiqaga 
katta e ’tibor qaratishadi, bu ham yuqorida aytilgan natijaga olib keladi;
4) konfutsiychilar taqdim ing avvaldan belgilab q o ‘yilishiga ishonishadi, 
bu 
xalqni 
taqdirga 
b o ‘ysunishga 
va 
yalqovlikka 
undaydi. 
“K onfutsiychilikka qarshi” deb nom langan boshqa bobda esa, shunday 
deyiladi: “Hatto uzoq um r ko'radiganlar ham konfutsiychilar ta ’limotiga 
ergashish uchun zarur b o ‘lgan bilim larga ega bo'iolm aydilar. Hatto 
yoshlik j o ‘shqiniga ega boMganlar ham barcha m ajburiy amallam i 
bajarishga qurbi yetm aydi. Hatto katta boylik yiqqanlar ham m usiqaga 
etisha olm aydilar. Ular (konfutsiychilar) buzuq san ’atiar go‘zalligini 
u lu g ‘laydilar va bu bilan hukmdorlarni boshqa y o ‘lga boshlaydilar. 
Ularning ta ’limoti davr ruhiga mos kelmaydi v a kishilarni tarbiyalay 
olm aydi”65.
K o ‘rinib turibdiki, tanqid konfutsiychilar va m oistlarning turlicha 
ijtimoiy kelib chiqishga egaligini nam oyish qiladi
Osmon va uning irodasi.
Osmon - davlat boshqaruvchisi uchun 
namuna. “Osm on katta xoqonlikning kichik xoqonlikga hujum qilishini, 
kuchlining kuchsizni, ayyor kishining soddadilni, taniqli odam ning 
taniqli 
emasni 
talon-taroj 
oMinishini 
xohlam aydi”6'1. 
K onfutsiyaychilardan farqli o ‘laroq, m oistlar taqdim ing avvaldan 
belgilab qo ‘yilishini inkor etadilar va osmon hech narsani avvaldan 
belgilab qo ‘ym aydi, deb ta ’kidlaydilar.
M ehr-m uhabbat
deganda, M o-szi, K onfutsiydan farqli o'laroq, 
yaqinlarga m ehribonlik k o ‘rsatishni emas, balki uzoq qarindoshlarga 
hurm at k o ‘rsatishni yoqlaydi. Uningcha, 
xalq -
buyuk qadriyat.
M oistlar boshqaruvning yangi vositalarini q o ‘llash zarurligini 
aytishadi: davlat rahbarlari donishm andlam i, olim -u fuzalolam i hurm at
°‘ Fung, Y u-Lan. A Short H istory o f C hinese P hilosophy (ed. D erk Bodde). N ew
Y orlcM acm illati, 2001. P .55-56.
66 
А нтология 
м ировой 
философ ии. 
ГЛ. 
Ф илософия 
древн ости
и
средн евековья.4 . 1 . —М.: М ысль. 1969. С .202.
55


qilishi, boshqaruv ishlariga layoqati bo ‘lgan kishilam i jalb qilishi kerak. 
Qonun -
boshqaruvning yordam chi vositasi, qonunlar osm on irodasi 
bilan m uvofiqlashtirilishi kerak, y a’ni yalpi umumiy m ehr-m uhabbatga 
xizm at qilishi zarur.
M oizm da xalq bilimi haqiqat mezoni deb e ’tiro f etiladi.

Download 7,84 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   20   21   22   23   24   25   26   27   ...   115




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish