|
Asosiy tushunchalar: Markaziy bank, bank tizimi, emission banklar, pul kredit siyosati, milliy pul, monetar siyosat, iqtisodiy siyosat, moliyaviy siyosat, valyutani boshqarish, diskont (hisob) va garov, majburiy zahiralar, ochiq bozordagi operatsiyalar, depozit, bevosita usul, bilvosita usul.
Mavzuni mustahkamlash uchun savollar:
1. Markaziy bankning mustaqilligi va iqtisodiyotni tartibga solishdagi oʻrni
2. Markaziy banklarning rolini kuchayishi
3.Markaziy banklarning iqtisodiy va siyosiy mustaqilligi ajralib (farqlanib) turishi.
4. Markaziy bankning kapitalida va foydani taqsimlashda davlatning ishtiroki
5. Monetar siyosatni amalga oshirish shakli, uning usullari va yoʻnalishlarini turlicha davrlarda farqlanishi.
6. Markaziy bankning siyosiy ustvorligini koʻrsatuvchi omillar.
7. Angliyada davlat bilan Markaziy bank oʻrtasidagi munosabatlar
8. Mustaqillik darajasi nisbattan past boʻlgan markaziy banklar
9. Rivojlangan mamlakatlar markaziy banklari oʻzlarini mustaqil ta’sir
10. Oʻzbekiston Respublikasi Markaziy banki iqtisodiy jixatdan mustakilligi
11. Oʻzbekiston Respublikasi Markaziy bankning bosh maqsadi
12. Markaziy bankning samarali va zamonaviy pul-kredit siyosati
13. Oʻzbekiston Respublikasining Markaziy bankining yangi tahrirdagi qonuniga qanday vakolatlar kiritildi.
16-mavzu. TIJORAT BANKLARI VA ULARNING
FUNKSIYALARI
§16.1 Bank faoliyatini tashkil qilishning iqtisodiy va huquqiy asoslari
Bozor iqtisodiyoti sharoitida tijorat banklarining faoliyati foyda olishga yoʻnaltirilgan boʻladi. Bozor iqtisodi sharoitida bank foydasining iqtisodiy mohiyati yangicha ijtimoiy-iqtisodiy tus olib bormoqda, chunki tijorat banklarining foydasi bank kapitali toʻplanishining va bank rivojlanishining asosiy manbasidir.
Bank foydasining oʻsib borishiga ta’sir qiladigan bir necha xil omillar mavjud ular:
– bankning rentabelligi, vaqtincha boʻsh mablag‘larning samarali ishlatilishi, turli xil pullik xizmatlar doirasini (faktoring, lizing, trast xizmatlari va h.k.) kengaytirish, foyda keltirmaydigan aktivlarni kamaytirish, foyda keltiruvchi aktivlarni koʻpaytirish va boshqalar hisoblanadi.
Iqtisodiy rivojlanish bosqichida tijorat banklarining asosiy ish tamoyillaridan biri yuqori darajada foyda olishga qaratilgan boʻladi.
Banklarning faoliyati doimo foyda koʻrish bilan bog‘liq boʻlmasdan, ular faoliyatida zarar koʻrish ehtimoli ham uchrab turishi mumkin. Banklar faoliyati ijobiy boʻlgan hollarda banklarning foyda olishi va salbiy faoliyat natijasida banklarning zarar koʻrish ehtimoli yuqori boʻladi. Yuqorida aytilgan foyda keltiruvchi zahiralarni amalda tatbiq qilish jarayonida bankning ish faoliyati iqtisodiy jihatdan tavakkalchilik (zarar koʻrish ehtimoli bilan) bilan bog‘liq boʻladi.
Tijorat (aksiyali, pay asosida va xususiy tartibda tashkil qilingan) banklar huquqiy va xususiy shaxslarga «Banklar va bank faoliyati toʻg‘risidagi» qonunda nazarda tutilgan operatsiyalarni bajarish va xizmatlar koʻrsatish orqali shartnoma asosida kredit, hisob-kitob va boshqa xil bank xizmatlarini koʻrsatadi.
Tijorat banklarining nizom jamg‘armasi kimga qarashli ekanligiga va uni tashkil qilish uslubiga qarab, bajarilayotgan operatsiyalarning turi, faoliyat koʻrsatish hududi va tarmoq belgilariga qarab bir-biridan farq qiladi. Respublikada, mintaqalarda koʻzda tutilgan ma’lum dasturlarni bajarish va oʻzga faoliyat turlarini pul mablag‘lari bilan ta’minlash uchun Oʻzbekiston Respublikasi qonunlari va boshqa hujjatlarida nazarda tutilgan tartibda maxsus tijorat banklari tashkil etilishi mumkin.
Tijorat banklari Oʻzbekiston Respublikasi Markaziy bankidan tegishli litsenziyani olganlaridan soʻng chet el valyutasida operatsiyalarni amalga oshiradilar.
Tijorat banklari oʻz nizomlari asosida ish olib boradilar. Davlat tijorat bankining nizomi bankni tuzishga qaror qilgan organ tomonidan tasdiqlanadi. SHerikchilik asosida tuzilgan tijorat bankining nizomi muassislar (qatnashuvchilar) yig‘ilishi tomonidan tasdiqlanadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
