A. Karimov, X. Xoshimov Umumiy kimyodan Masalalar va testlar to`plami Akademik litsey va kasb-hunar kollejlari uchun o`quv qo`llanma so`z boshi

VIII.3. Termodinamikaning I, II va III – qonunlari
Energiya haqida tushuncha
Bu energiyaning saqlanishi va bir turdan boshqa turga aylanishi haqidagi qonun bo`lib, birinchi marta 1744 yilda M.B.Lomonosov tomonidan kashf etilgan. Termodinamikaning I-qonuni energiya saqlanishi haqidagi qonunining miqdoriy ifodalanishi hisoblanadi va quyidagicha ta`riflanadi:
Sistemaga olib kirilgan yoki undan ajralib chiqqan issiqlik sistema ichki energiyasining o`zgarishiga va ish bajarishiga sarf bo`ladi.
Q = ΔU + A (I)
Q – issiqlik miqdori, ΔU – ichki energiyaning o`zgarishi, A – bajarilgan ish. Ikki xil termodinamik jarayonlar mavjud bo`lib doimiy bosimda boradigan jarayonlar izoxor, doimiy hajmda boradiganlari esa izobar jarayonlar deb ataladi. Izoxor jarayonlarda V = const bo`lgani uchun bajarilgan ish A = P Δ V nolga teng bo`ladi. Shuning uchun ham ichki energiyaning o`zgarishi faqat issiqlik berish yoki qabul qilish bilangina bog`liqdir.
ΔU = Q_v
Izobar jarayonlarda V – const bo`ladi.
A = P Δ U = P (V<sub>2</sub> – V<sub>1</sub>)
ΔU = Q<sub>p</sub> – A; ΔU = U<sub>2</sub> – U<sub>1</sub> = Q<sub>p</sub> – P (V<sub>2</sub> – V<sub>1</sub>); Yuqoridagi tenglamadan Q<sub>p</sub> ni topsak:
Q<sub>p</sub> = (U<sub>2</sub> + P V<sub>2</sub>) – (V<sub>1</sub> + P V<sub>1</sub>) (2)
VIII.4. Ichki energiya va entae`piya.
Ozod energiya va entropiya to`g`risida tushuncha
U + PV = H yig`indisi termodinamikada ental`piya deyiladi va H harfi bilan belgilanadi. Ental`piya sistemaning issiqlik tutumi hisoblanadi.
Bu formulada: U – ichki energiya; H – ental`piya;
(2) – tenglamadan: