A. Karimov, X. Xoshimov Umumiy kimyodan Masalalar va testlar to`plami Akademik litsey va kasb-hunar kollejlari uchun o`quv qo`llanma so`z boshi

Dispers sistema turi	Misol	Tashqi ko’rinishi	Cho’kish xususiyati	Filtrda qolish hususiyati
O’lchami
1. Dag’al disp.sistemalar A) Suspenziyalar (suyuq-qattiq)	Loy bilan suv aralashmasi	Loyqa zarrachalarini ko’z bilan ko’rish mumkin	Oson cho’kadi(bir necha min davomida)	Oddiy filtrdan o’tmaydi	100 nm dan katta
B) Emulsiyalar (suyuq-suyuq)	Yog’yoki benzin ni suvga solib chayqatishdan xosil bo’lgan aralashma	Tomchilarni asbobsiz ko’z bilan ko’rish mumkin	Oson cho’kadi(bir necha min davomida)	Oddiy filtrdan o’tmaydi	100 nm dan katta
2. Kolloid disp.sistemalar A) kolloid eritma	Tuxum oqining suvdagi eritmasi	Tiniq zarrachalarni faqat ultra- mikroskop bilan ko’rish mumkin	Uzoq vaqt davomida qiyinchilik bilan cho’kadi	Kichik teshikli ultra filtrlardan(perga ment qog’ozi, hayvon pufagi	1nm- 100nm
B) Chin eritma	Qand yoki natriy xloridning suvdagi eritmasi	Tiniq zarrachalarni hatto ultra- mikroskop bilan ham ko’rish mum- kin emas	Cho’kmaydi	Har qanday filtrdan o’tib ketadi	1 nm dan kichik

Na’munaviy masalalar .
1-masala. Quyidagilar: 1) Loyqa suv; 2) Sut; 3) Tuman qaysi dispers sistemaga ta’luqli.
Javob: suspenziya , emulsiya , aerozol
2-masala. Qattiq moddaning mayda zarrachalari suv molekulalari orasida bir meyorda tarqalgan muallaq zarrachali suyuqliklar qanday nomlanadi. Javob: suspenziyalar.
3-masala. Quyidagi moddalarning qaysilari kolloid eritma hosil qiladi.
1) tovuq tuhumi; 2) soda eritmasi; 3) bariy sulfat; 4) sut
Javob: tovuq tuhumi, sut
4-masala. Kolloid eritmalar chin eritmalardan qanday hususiyati bilan farq qiladi.
Javob: nur tushirilganda yorug’ konus hosil qilishi bilan.
5-masala. Shakarning suvdagi eritmasiga spirt qo’shilganda xosil bo’ladigan loyqa ma’lum vaqt orasida turg’un vaziyatda o’z xolatini saqlaydi va so’ngra asta – sekin cho’kma xosil bo’ladi. Bu qanday sistema ?
Javob: suspenziya.
6-masala. Oltin suvda erimaydi. Lekin uning zarrachalari o’lchami 50 nm bo’lgan suvdagi eritmani hosil qilish mumkin. Ushbu eritma qaysi turga kiradi. Javob: kolloid eritma.
Mustaqil yechish uchun masalalar

250. 
     Zarrachalarning o`lchami 5∙10<sup>-10</sup> m bo`lgan eritma qanday turdagi sistemalarga kiradi?
     
251. 
     Kolloid eritmalarga qanday xususiyatlar xos?
     

1) eritmaning shaffofligi; 2) zarrachalar o`lchamining 100 nm dan kattaligi; 3) zarrachalar o`lchamining 1-100 nm orasida bo`lishi; 4) zarrachalarning qo`shilib yiriklashishi.

250. 
     Kolloid zarrachalarining o`lchami qanday?
     

1) 1 nm dan kichik; 2) 1-50 nm; 3) 100 nm dan katta; 4) 50-100 nm.

250. 
     Quyidagilar:
     

1) loyqa suv; 2) sut; 3) tuman qaysi dispers sistemalarga taaluqli?

250. 
     Suyuq yoki qattiq zarrachalar gaz holdagi dispersion muhitda tarqalgan sistema qanday nomlanadi?
     
251. 
     Qattiq moddaning mayda zarrachalari suv molekulalari orasida bir meyorda taqsimlangan muallaq zarrachali suyuqliklar qanday nomlanadi?
     
252. 
     Eritmaning muayyan hajmida erigan moddaning miqdori kam bo`lsa, bunday eritma qanday nomlanadi?
     

1) kontsentrlangan; 2) to`yinmagan; 3) o`ta to`yingan; 4) to`yingan;
5) suyultrilgan.

250. 
     Temir (III) gidroksidning o`lchamlari 100 nm dan katta bo`lgan zarrachalar suvda tarqalishidan hosil bo`lgan eritma qaysi dispers sistemaga kiradi?
     

1) Chin eritmalar; 2) Kolloid eritmalar; 3) Dag`al dispers sistemalar; 4) Suspenziyalar; 5) Emulsiyalar.

250. 
     Quyidagi moddalar eritmalaridagi zarrachalar diametri qaysi holda 1 nm dan kichik?
     
251. 
     Dag`al dispers sistemalardagi zarrachalar o`lchami quyidagi hollarning qaysi birida ko`rsatilganidek bo`ladi?
     
252. 
     Quyidagi moddalarning qaysilari kolloid eritma hosil bo`ladi?
     

1) tovuq tuxumi; 2) soda eritmasi; 3) bariy sulfat; 4) sut.

250. 
     Qanday turdagi dispers sistemalar aerozollar deb nomlanadi?
     
251. 
     Shakarning suvdagi eritmasida spirt qo`shilganda hosil bo`ladigan loyqa ma`lum davr orasida turg`un vaziyatda o`z holatini saqlaydi va so`ngra astasekin cho`kma hosil bo`ladi. Bu qanday sistema?
     
252. 
     Kolloid eritmalar chin eritmalardan qanday xususiyati bilan farq qiladi?
     
253. 
     Agar tashqi ta`sir bo`lmasa qanday dispers sistemalar barqaror bo`ladi, ya`ni eskirmaydi? 1) chin eritmalar; 2) suspenziyalar; 3) emulsiyalar; 4) kolloid eritmalar.
     
254. 
     Oltin suvda erimaydi. Lekin uning zarrachalarining o`lchami 50 nm bo`lgan suvdagi eritmani hosil qilish mumkin. Ushbu eritma qaysi turga kiradi?
     

kolloid eritma

250. 
     Ikki va undan ortiq tarkibiy qismlardan iborat quyidagi jismlardan qaysi biri beqaror bo`ladi, ya`ni o`z-o`zidan eskiradi?
     

1. 
   kumush yodining kolloid eritmasi
   
2. 
   osh tuzining suvdagi eritmasi
   
3. 
   sulfat angidridning sulfat kislotasidagi eritmasi
   
4. 
   kaliy xlorid va kalsiy nitratlarning birgalikdagi suvli eritmasi
   
5. 
   yodning spirtdagi eritmasi
   

250. 
     Dispersion muhiti gaz bo`lgan dispers sistemalarini ko`rsating.
     

1) tuman; 2) ko`pik; 3) tutun; 4) emulsiya; 5) dixlofos aerozoli; 6) fenoplast.

250. 
     Sistemalarning qaysi biri emulsiyaga xos?
     

1) oqsil 2) sut 3) havo 4) ammoniy nitrat bilan suv 269. Emulsiya loyqadan nima bilan farq qiladi?

1. 
   eritilgan modda zarrachasining o`lchami bilan
   
2. 
   erituvchining tabiati bilan
   
3. 
   dispers fazaning agregat holati bilan
   
4. 
   eritmalarning shaffof bo`lmasligi bilan
   
5. 
   erituvchi zarrachalarning o`lchami bilan