A. Karimov, X. Xoshimov Umumiy kimyodan Masalalar va testlar to`plami Akademik litsey va kasb-hunar kollejlari uchun o`quv qo`llanma so`z boshi

VII. BOB VII. DISPERS SISTEMALAR. ERITMALAR VA ULARNING XOSSALARI
VII. 1. Dispers sistemalar va ularning sinflanishi.
Bir moddaning maydalangan zarrachalari boshqa bir modda tarkibida baravar taqsimlanishidan hosil bo`lgan sistema dispers sistemalar deyiladi.
Bunday sistemada maydalangan modda dispers faza va bu faza tarqalgan muhit dispersi muhit deyiladi. Barcha dispers sistemalar disperslik darajasi bilan harakaterlanadi.
1
D (m<sup>-1</sup>) a
D – disperslik darajasi a – dispers zarracha o’lchami.
Disperslik darajasiga ko`ra bu sistemalar quyidagi usullariga bo`linadi.
VII. 2. Dag`al dispers sistemalar
Bu sistemalar tarkibida o’lchami 100 nm dan katta bo`lgan zarrachalar tutgan bo`lib, ularni oddiy ko`z bilan ko`rish mumkin. Bunday sistemalarga suspenziya va emulsiyalar misol bo`ladi.
Suspenziyalar deb, suyuq dispers muhitda qattiq dispers faza tarqalishidan hosil bo`lgan sistemalarga aytiladi.
Emulsiyalar deb, ikkita o`zaro aralashmaydigan suyuqliklardan hosil bo`lgan sistemalarga aytiladi. Bunday sistemalarni geterogen dispers sistemalar deyiladi.
VII. 3. Kolloid dispers sistemalar
Bunday sistemalarga tarkibida 1 nm dan 100 nm gacha kattalikdagi zarrachalar tutgan sistemalarga aytiladi.
Bunday eritmalar ma`lum termodinamik barqarorlikka ega bo`lib, tashqi ko`rinishdan chin eritmalariga o`xshaydi. Bunday sistemalarni mikrogeterogen dispers sistemalar deb nomlanadi. Ularning fizik – kimyoviy xossalarini kolloid kimyo fani o`rganadi.
VII. 4. Molekulyar – ion dispers sistemalar
Bu sistemalar boshqacha qilib chin eritmalar deyiladi. Ularning o’lchami 1 nm dan kichik bo`ladi. Tuzlar, qand va boshqa moddalar eritmasi chin eritmalardir. Bunday sistemalar gomogen sistemalar degan umumiy nom bilan ataladi.
VII. 5. Dispеrs sistеmalarning turlari