A. Karimov, X. Xoshimov Umumiy kimyodan Masalalar va testlar to`plami Akademik litsey va kasb-hunar kollejlari uchun o`quv qo`llanma so`z boshi

IX BOB Kimyoviy kinetika

IX.1. Kimyoviy reaksiyalarning tezligi va unga ta`sir etuvchi omillar

Kimyoviy reaksiyalarning tezligi va mexanizimlari haqidagi ta`lumot kimyoviy kinetika deyiladi.
Kimyoviy reaksiyalar tezligi deb, reaksiyaga kirishuvchi moddalardan birining konsentrasiyasi vaqt birligi ichida o`zgarishiga aytiladi.
Kimyoviy reaksiya tenglamasi A + B = C + D
t2 t1
Kimyoviy reaksiyaning ma`lum vaqt oralig`idagi tezligi uning haqiqiy tezligi

IX. 2. Kimyoviy kinetikaning asosiy qonuni
Kimyoviy kinetikaning asosiy qonuni 1867 yilda K.M. Gul`dberg va
P.Vaagelar tomonidan kashf etilgan.
Bu qonun massalar ta`siri qonuni deyiladi va quydagicha ta`riflanadi: Doimiy temperaturada kimyoviy reaksiyaning tezligi reaksiyaga kirishayotgan moddalar konsentrasiyalari ko`paytmasiga to`g`ri proparsionaldir. Reaksiya tenglamasida stexiometrik koeffisentlar, ayni modda konsentrasiyalari darajasiga qo`yiladi.
aA + bB = cC + dD

V = k CaA CbB

V – kimyoviy reaksiya tezligi, mol/l.sek.
C_A , C_B – A va B moddalar konsentrasiyalari
k – reaksiya tezligi konstantasi a,b – A va B moddalar
stexiometrik koeffisentlari
Vant – Goff qoidasi
Temperatura har 10⁰C ga ko`tarilganda ko`pchilik kimyoviy reaksiyalarning tezligi 2 – 4 marta ortadi. Uning matematik ifodasi quyidagicha:

Vt2 = Vt1 γ t210t1

V_t1, V_t2 – kimyoviy reaksiyaning tezliklari
t1 – dastlabki temperatura
t₂ – oxirgi temperatura
γ – kimyoviy reaksiyaning temperatura koeffisenti
γ = ^{Kt 10}; Vant Goff koeffisenti
Kt