A. I. Umirdinov, A. M. Xakimov xalqaro ommaviy huquq sud amaliyoti o‘quv-uslubiy qo‘llanma (keyslar to‘plami) toshkent – 2018

Xalqaro Sudning Konsultativ Xulosasi – odatda xalqaro sudlar ikki xil yurisdiksiyaga ega hisoblanadilar. Bular: 1) kelib chiqqan nizo bo‘yicha yurisdiksiya va 2) konsultativ yurisdiksiya. Aynan ikkinchi turdagi yurisdiksiya bo‘yicha sud o‘z yurisdiksiyasini belgilasa, kelib chiqqan nizo bo‘yicha berilgan savollarga konsultativ xulosa taqdim etadi.
Xalqaro Sud – BMTning asosiy sud organi hisoblanib, Bosh Assambleya va Xavfsizlik Kengashi tomonidan 9 yilga saylanadigan 15 sudyadan iborat bo‘ladi.
Xalqaro odat huquqi (customary international law) – Xalqaro huquqning manbalaridan biri bo‘lib, asosan xalqaro odatlardan tashkil topadi.
Xalqaro investitsiya huquqi – Investitsiyalarni himoya qilish, investorlar huquqlarini davlatlar tomonidan buzilishi va mezbon mamlakatlarning xalqaro investitsion munosabatlardagi huquqlarini o‘rganuvchi fan sohasi.
Xalqaro huquqiy subyektlilik – Xalqaro huquq subyekti bo‘lish uchun layoqatning mavjud bo‘lishi.
Yetarli darajada himoya va kafolatlar bilan ta’minlash – Xalqaro investitsiya huquqida xorijiy investorlarning huquq va manfaatlarini himoya qilish uchun kafolatlarning yetarliligini anglatadi.
Yevropa inson huquqlari bo‘yicha sudi – Yevropa inson huquqlari to‘g‘risidagi konvensiyaga ko‘ra 1998-yilda doimiy ravishda tashkil etilgan xalqaro sud. Mazkur sud yuqoridagi konvensiyaga a’zo mamlakatlarda konvensiyada nazarda tutilgan inson huquqlari buzilishi bilan bog‘liq ishlarni ko‘rib chiqadi.
Yevropa inson huquqlari bo‘yicha komissiyasi – Yevropa inson huquqlari sudining 1998-yilda qayta qurilishi paytida tashkil etilgan va u ushbu sudning asosiy yordamchisi hisoblanadi. Ariza kelib tushgan arizaning asosi bo‘lgan nizoni ko‘rib chiqish sud yurisdiksiyasiga tegishli bo‘lsa, komissiya ish bo‘yicha dalillarni to‘plash va nizoni tinch yo‘l bilan hal etish choralarini ko‘radi.
Yurisdiksiya – Xalqaro huquqda asosan ikki xil yurisdiksiya mavjud bo‘lib, ular: 1) davlat yurisdiksiyasi va 2) sud yurisdiksiyasidir. Birinchi turda davlat hokimiyatining ta’sir etish maydoni tushunilsa, ikkinchi tur ichki qonunchiligimizdagi sudlovga tegishlilik qoidasiga to‘g‘ri keladi.