A. A. Azlarova, M. M. Abduraxmanova bank marketingi va menejmenti

6.5.Aktivlarni taqsimlash modeli 
 
Tijorat banklarida aktiv va passivlarni mos hajmda va muddatda 
mutanosibligi tamoyili mavjud. Buning nazariy asosi bankning «oltin 
qonuniyat»ida o‘z aksini topgan. «Bankning aktivlari uning majburiyatlari 
bilan muddatda va miqdor jihatdan moc bo‘lishi kerak». Amalda bank 
aktivlari va passivlari tarkibi mos holda xajmi va muddat mutanosibligi to‘la 
ta’minlanmaydi. Chunki yuz berayotgan moliya va kredit jarayonlari, 
iqtisodiy kon’yunkturasi bunga to‘sqinlik qiladi. Aynan «oltin qonuniyat» 
sof holda takrorlanmasada bu qoidaga intilish va maqsad qilib strategiya 

---

92 
ishlab chiqish likvidlilik va to‘lovga qobiliyatlilik muammolarini samarali 
hal qilishga yordam beradi. Shunday qilib aktiv va passiv operatsiyalar 
tarkibini tahlili yordamida kerakli likvidlilik mavqeiga erishish mumkin. 
Foydalilikni oshirish uchun aktiv va operatsiyalar daromadligiga erishish va 
passivlar bo‘yicha xarajatlarni minimallashtirish hamda likvidlilik va 
to‘lovga qobiliyatlilikni optimal nuqtada bank boshqarishning kaliti 
hisoblanadi. 
Bankni samarali boshqarilishi aktiv va passivlarni boshqarish 
strategiyasini to‘g‘ri belgilanishiga bog‘liq. Hozirgi vaqtda bir qancha 
banklar aktiv va passivlarni boshqarish strategiyasi maxsus qo‘mitalar 
xulosalariga ko‘ra ishlab chikadilar (masalan, aktiv va passivlarni boshqarish 
qo‘mitasi). Bunday qo‘mitalarning foizlarni o‘zgarish riski strategiyasi 
ishlab chiqishini belgilaydi, balki qisqa va uzoq muddatli rejalashtirish, 
nolikvidlilik riskidan himoyalash choralarini ishlab chiqish, berilayotgan 
kreditlar sifatini nazorat qilish, resurslarpi jalb qilish xarajatlarini 
optimalashtirish bilan ham shug‘ullanadi. Aktiv va passivlarni boshqarish 
qo‘mitasi faoliyati aktiv va passivlarni boshqarish strukturasiga asoslanadi.