A. A. Azlarova, M. M. Abduraxmanova bank marketingi va menejmenti

6.4.Tijorat banklarida aktiv va passivlarni boshqarish usullari 
 
Tijorat banklari aktiv va passiv operatsiyalarni shu jumladan, likvidlilikni 

---

89 
kompleks va o‘zaro bog‘liq holda boshqarish zaruriyati shunday izohlanadi. 
Bank aktiv va passivlarini boshqarish asosida bankning jalb qilingan va o‘z 
mablag‘larini samarali joylashtirish masalasi hal etiladi. Buning asosida tijorat 
banklari moliyaviy resurslarni investisiyalarga, kreditlarga va boshqa aktivlarga 
joylashtirishi mumkin. 
Mablag‘lar
 
 
Mablag‘larni 
manbasi (tashkil topish) 
 
 
 
joylashtirish (aktiv) 
 
Depozitlar 
Kassali aktivlar 
Olingan 
kreditlar 
Vakillik 
hisobvarag‘idagi 
mablag‘lar 
Emissiya 
qilingan qarz 
qimmatli 
qog‘ozlar 
Umumiy fond 
mablag‘lari
Qimmatli 
qog‘ozlar 
Bank
kapitali
Ssudalar 
Asosiy vositalar 
24-rasm. Umumiy fond mablaglari modeli yordamida aktivlarni 
boshqarish. 

Ushbu rasmda ko‘rish mumkinki, tijorat banki tomonidan jalb qilingan 
mablag‘lar avval umumiy fondga yig‘iladi va ehtiyojga qarab turli yo‘nalishlarda 
foydalaniladi. Masalan, jismoniy shaxslarning bankdagi jamg‘arma depozitlari 
shakllantirilsa, ushbu mablag‘ kassada aks ettiriladi va bank ushbu mablag‘lardan 
xizmatlarni ko‘rsatish yoki mahsulotlarni realizatsiya qilishda erkin foydalanadi. 
Ushbu usuldan xalqaro amaliyotda ham O‘zbekiston bank amaliyotida ham keng 
foydalaniladi. Chunki samaradorlik yuqori bo‘lgan usul hisoblanadi. Albatta 
barcha metodlar singari mazkur metod universallikka da’vo qilmaydi, 
Metodning kuchsiz tomoni aktiv va passivlar bog‘liqligiga ahamiyatining 

---

90 
yo‘qligidir.
 
Aktivlar va passivlarni boshqarishning asosiy maqsadi riskning eng past 
darajasi sharoitida daromadlar va xarajatlar orasidagi ijobiy farqni mumkin qadar 
oshirish yoki uni juda bo‘lmaganda barqaror darajada saqlab turishdan iborat 
ekanligi ma’lum.