A. A. Azlarova, M. M. Abduraxmanova bank marketingi va menejmenti

25-rasm. Banklarda aktiv va passivlarni boshqarish tuzilishi 
Tijorat banklarining passivlarini boshqarishda, xalqaro bank amaliyotida, 
Ijro 
Strategiyalarni ishlab chiqish 
Tahlil 
Tashqi ma’lumot larni
yig‘ish 
Ichki ma’lumotlarni 
yig‘ish 
Passivlar bo‘yicha baho siyosati 
Disbalanslarni 
boshqarish 
Likvidlilikni boshqarish 
Valyuta almashuvini 
boshqarish 
Aktivlar bo‘yicha baho siyosati 

---

93 
«Bank passivlarini boshqarish» nazariyasidan keng foydalaniladi. Mazkur 
nazariyada asosiy e’tibor tijorat banklarining depozit bazasini yaxshilashga 
qaratiladi. Tijorat banklarining depozit bazasi o‘zining tarkibiga transaksion 
depozitlarni, muddatli depozitlarni va jamg‘arma depozitlarini oladi. Tijorat 
banklari depozit bazasining sifatini tavsiflovchi muhim ko‘rsatkichlardan biri 
transaksion depozitlarning salmog‘i ko‘rsatkichi hisoblanadi. Ushbu ko‘rsatkichni 
hisoblash uchun transaksion depozitlarning so‘mmasi depozitlarning umumiy 
so‘mmasiga bo‘linadi va olingan natija 100 foizga ko‘paytiriladi. Jahon Tiklash va 
Taraqqiyot banki ekspertlarining fikriga ko‘ra, bu ko‘rsatkichning maksimal 
darajasi 30 foizni tashkil etishi lozim. Agar bu ko‘rsatkichning natijasi 30 foizdan 
oshsa, u holda bankning resurs bazasining holati yomonlashayotgan hisoblanadi. 
Passivlarni boshqarish strategiyasi yuqori sinfli qarzlarga bo‘lgan talabni 
qoniqtirish va resurs talablarini bajarish uchun boshqa moliya muassasalaridan 
fondlarni sotib olishdan iboratdir. Bank buning uchun zarur bo‘lgan mablag‘larni 
turli usullar bilan topishi mumkin, jumladan: 

mahalliy yoki xorijiy fond bozorlaridan qarz olish yo‘li bilan; 

mijozlarga qo‘ldan-qo‘lga o‘tib yuruvchi depozit sertifikatlarini sotish yo‘li 
bilan; 

mintaqaviy davlat zaxira bankidan qarz olish yo‘li bilan; 

vaqtincha ortiqcha mablag‘ga ega bo‘lgan muassasalar yoki xususiy 
shaxslar bilan qayta sotib olish to‘g‘risida shartnoma tuzish yo‘li bilan; 

mazkur bank xolding kompaniyasining bir qismi hisoblanadigan 
shaxobchalar orqali qimmatli kog‘ozlar (veksellar) chiqarish yo‘li bilan.