A. A. Azlarova, M. M. Abduraxmanova bank marketingi va menejmenti

6.1.
 
Tijorat banklari faoliyatida moliyaviy menejment 
 
Tijorat banklari faoliyatini boshqarish va moliyaviy menejmentning muhim 
yo‘nalishlaridan biri aktiv va passivlarni boshqarish hisoblanadi. Bank aktiv va 
passivlarini boshqarish 1960 yillardan qo‘llanila boshlagan. Foiz stavkalar tushishi 
va ko‘tarilishi sharoitida bank risklarini boshqarishda dolzarb masala aktiv va 
passivlarni boshqarishdir. Dastlab banklarda aktiv va passivlarni boshqarish 
alohida yo‘nalishda, aktivlarni, passivlarni va spredni boshqarish qo‘llanilgan.
Passiv operatsiyalar tijorat banklarining resurslarni jalb qilishi bilan bog‘liq 
bo‘lgan operatsiyalari hisoblanadi. Buni depozitlar, banklararo kreditlar, qaprz 
qimmatli qog‘ozlarini chiqarish va boshqalar orqali amalga oshirishi mumkin.
Aktiv operatsiyalar - yuqorida qayd etilganidek, bu bank tomonidan foyda 
olish maqsadida o‘z mablag‘lari va jalb qilingan mablag‘larni samarali 
yo‘naltirishdir. Bunga bozorda yuzaga kelgan holatni, bankning joriy holatini 
tizimli tarzda tahlil qilish, bank aktivlari harakati va tarkibiga doimo zaruriy 
o‘zgartirishlar kiritish orqali erishiladi. 
Tijorat banklari aktivlari va passivlarini boshqarishning vazifalari 
quyidagilar:
22-rasm.
 
Tijorat banklari aktivlari va passivlarini 
boshqarishning vazifalari 

---

85 
bankning likvidliligini ta’minlash; 
bank faoliyatining samaradorligini ta’minlash; 
bank kapitali yetarliligini ta’minlash; 
bank xarajatlarini boshqarish hisoblanadi. 
Bank passivlarini boshqarishning alohida belgilari quyidagilar hisoblanadi: 
1.
Qiska muddatli sarmoya bozorida passivlarni sotish yordamida fondlarni 
sotib olish; 
2.
O‘z mijozlarining kreditga bo‘lgan ehtiyojlariga bankning sezgirlik bilan 
javob qaytarishini ta’minlash uchun tushayotgan mablag‘larning boshqaruv richagi 
sifatida baho olishidan (foiz stavkasining taklif etilayotgan bahosi) foydalanish. 
Xulosa qilib aytganda, bank passivlarini boshqarishning o‘zi murakkab 
jarayon bo‘lib, aktivlarning daromadliligini belgilovchi birlamchi omil hisoblanadi.