Mavzu: Mustaqillik Deklaratsiyasi (1990 yil 20 iyun) va uning moxiyati

Toshkent davlat transport universiteti

Ijtimoiy va gumanitar fanlar kafedrasi

Mustaqil ishi

Mavzu: Mustaqillik Deklaratsiyasi (1990 yil 20 iyun) va uning moxiyati

Bajardi: SEM2 Guruhtalabasi Xalilayev A

Tekshirdi: Nosirov R

O‘zbekiston Oliy Kengashining ikkinchi sessiyasida (1990 yil 20-iyun) respublika davlat mustaqilligining huquqiy asos bo‘lgan "Mustaqillik Deklaratsiyasi" qabul qilindi. Unda ta’kidlanishicha, O‘zbekistonning davlat suvereniteti - bu o‘z hududining barcha tarkibiy qismlarida va tashqi aloqalardagi O‘zbekiston demokratik davlatining ustunligini, O‘zbekiston davlat hokimiyatining vakolatiga ichki va tashqi siyosatning barcha masalalari kirishini, O‘zbekiston o‘z taraqqiyot yo‘lini, o‘z nomini, o‘zining davlat ramzlariga ( gerb, bayroq, madhiya) ega bo‘lishini, O‘zbekistonning qonun chiqaruvchi hokimiyati respublikaning davlat suverenitetini amalga oshirish uchun zarur bo‘lgan qonunlarni ishlab chiqishini, O‘zbekistonning siyosiy va iqtisodiy tizimining tarkibi va tuzilishini belgilaydi.

O‘zbekiston Oliy Kengashi umumxalq referendumi bilan belgilab berilgan, O‘zbekistonda istiqomat qiluvchi barcha millat va elatlar vakillariga, ularning qonuniy siyosiy, iqtisodiy, etnik, madaniy huquqlari va ona tilini rivojlantirish kafolatlangan demokratik huquqiy davlat barpo etish borasidagi qat’iy qarorini e’lon qildi. Mustaqillik Deklaratsiyasining qabul qilinishi muhim tarixiy voqea bo‘ldi. Unda respublikaning davlat tuzilishining asosiy prinsiplari mustahkamlandi: demokratik davlat va qonunlarning uning butun hududi ustidan ustunligi: davlat chegarasi va hududining daxlsizligi va bo‘linmasligi; ichki va tashqi siyosat masalalarini mustaqil hal etish; xalqaro huquqning asosiy tamoyillarini tan olish va hurmat qilish kabilar kafolatlab qo‘yildi. Masalan, ushbu hujjatning 11-bandida davlat "O‘zbekiston SSRda yashovchi barcha millat va elatlarning vakillariga teng siyosiy, iqtisodiy, etnik, madaniy huquqlar va o‘z ona tillarining rivojlanishini kafolatlaydi", deyilgan.1991 yilning avgustida Markazda Favqulodda vaziyatlar davlat qo‘mitasi (GKCHP) tashkil etildi. Bu SSSR inqirozining eng baland va eng so‘nggi no‘qtasi bo‘ldi.

Ushbu voqealar shoshilinch ravishda O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti I.A.Karimovdan o‘zining mustaqil yo‘lini qonuniy belgilashni talab qildi.

1991 yil avgustdagi davlat to‘ntarishiga urinish paytida Prezident I.A.Karimov Favqulodda vaziyatlar davlat qo‘mitasi va O‘zbekistonda favqulodda holat joriy etilishini tan olmagan qat’iy pozitsiyani egalladi. Xususan, Hindistonga birinchi rasmiy tashrifini to‘xtatgan Karimov Toshkentga qaytib keldi. SHu kuni I.Karimov respublika aholisiga “ushbu og‘ir vaziyatda o‘zingizni oqilona tutishga, tinch va tartibli bo‘lishga, o‘zingizni tiyishga va sabr-toqatli bo‘lishga chaqiraman ... Biz tanlangan yo‘ldan og‘ib ketmasligimiz kerak, ularni tinglamasdan tinchlik va osoyishtalikni buzadigan, xudbin maqsadlarni ko‘zlaganlarga ergashmasligimiz kerak “, murojaat qildi.

1991 yil 21 avgustda Prezident Farmoni chiqdi, unga muvofiq Favqulodda vaziyatlar davlat qo‘mitasining ko‘rsatmalari Konstitutsiyaga zid deb e’lon qilindi.

1991 yil 25 avgustdagi Prezident Farmonida esa, unga binoan Respublika Davlat xavfsizlik qo‘mitasi va Ichki ishlar vazirligi O‘zbekiston tasarrufiga o‘tkazildi. Ichki ishlar vazirligining respublika hududida joylashgan ichki qo‘shinlari ham bevosita Prezidentga bo‘ysundi; respublika KGB, Ichki ishlar vazirligi, prokuratura, sud, harbiy qismlar va Turkiston harbiy okrugining partiya tashkilotlari tugatildi.

1991 yil 28-avgust O‘zbekiston Kompartiyasi Markaziy Komiteti va Partiya Nazorat Qo‘mitasining qo‘shma Plenumi bo‘lib o‘tdi. Unda SSSR Markaziy Qo‘mitasi bilan tanaffus va O‘zbekiston vakillarini uning organlaridan chaqirib olinishi e’lon qilindi.

Xulosa qilib aytganda, mustaqillikka erishish arafasida O‘zbekiston ana shunday og‘ir inqirozli ijtimoiy-iqtisodiy ahvolda bo‘lsa-da, shunga qaramay, xalqimizning asriy orzusi bo‘lgan istiqlol sari dadil intilish jarayonlari davom etmoqda edi.

Foydalanilgan adabiyot: O'zbekiston eng yangi tarixi