9-мавзу. Глобаллашув ва глобал муаммоларнинг фалсафий жиҳатлари Глобаллашув – янги фалсафий мавзу

Глобал муаммоларни ҳал қилишда фалсафанинг роли. “Глобаллашув феномени ҳақида гапирганда, бу атама бугунги кунда илмий-фалсафий, ҳаётий тушунча сифатида жуда кенг маънони англатади. Бу жараён мутлоқо янгича маъно-мазмундаги хўжалик, ижтимоий-сиёсий, табиий-биологик глобал муҳитнинг шаклланиши билан бирга, мавжуд миллий ва минтақавий муаммоларнинг жаҳон миқёсидаги ҳолатини ифода этмоқда. Глобаллашув ҳаётимизга тобора тез ва чуқур кириб келаётганининг асосий омили ва сабабини тан олиш керак. Бугунги кунда ҳар қайси давлатнинг тараққиёти, яқин ва узоқ қўшнилар, балки жаҳон миқёсида бошқа минтақа ва ҳудудлар билан чамбарчас боғланиб боряптики, бирон мамлакатнинг бу жараёндан четда туриши ижобий натижаларга олиб келмаслигини тушиниш, қийин эмас”¹². Дарҳақиқат глобал муаммоларнинг бу қадар чигаллашиб боришининг асосий сабабларидан бири, инсоният ҳаётига ўз таъсирини кўрсатаётган илмий- техник тараққиётни олиш мумкин. Унинг ижобий натижалари билан биргаликда, илмий, техникавий, технологик имкониятлар инсонлар учун кимёвий, бактереологик, ядровий қуролларни яратиш имконини ҳам берди. Шу жиҳатдан, бутун дунёни ва инсониятнинг бугунги куни ва келажагига хавф солувчи, ечимини топишда барча давлатлар ва халқларнинг ҳамжиҳатликдаги ҳаракатини талаб қилувчи жараёнларни глобал муаммолар деб аташ мумкин. Глобал муаммолар, ўз навбатида, аҳоли иқтисодий -ижтимоий тараққиёти ва атроф- муҳит ўртасидаги ўзаро муносабатлар натижасидир.
Ҳозирги кунда инсоният уникал жараённинг гувоҳи бўлмоқда. Инсонлараро муносабатларда устувор бўлган “ўзгага таъсир ўтказиш”, инсон онгини бошқариш, манипуляция жараёни энг мураккаб соҳа – давлатлараро сиёсатга, яъни мафкура соҳасига кўчирилмоқда. Энди давлатлар қурол-яроғ, куч, мол-давлат билан эмас, балки мафкуравий таҳдид, ахборот хуружи, сохта ахборот (дезинформация), инсон онгини манипуляция қилиш воситасида бошқа давлатлар томонидан маҳв этилмоқда. Эндиги ғалаба бировнинг худудини босиб олишда, бировнинг иқтисоди унинг иқтисодига тобе бўлишида эмас, янада шафқатсизроқ кўринишда – нишонга олинган халқларнинг асрлар давомида шаклланган, қадриятга айланган миллий мафкуравий туйғуси билан глобал маданиятни алмаштирилишида намоён бўлмоқда.