9- mavzu: Molyuskalar va ninatanlilar tiplari. Harakteristikasi va klasifikatsiyasi. Molyuska va ninatanlilarning umumiy harakteristikasi va klasifikatsiyasi, ularning muhim vakillari, tabiatda tutgan o’rni va ahamiyati



Download 438 Kb.
bet1/7
Sana23.07.2022
Hajmi438 Kb.
#840690
  1   2   3   4   5   6   7
Bog'liq
9-maruza. Molyuskalar va ninatanlilar tiplari


9- MAVZU:


Molyuskalar va ninatanlilar tiplari. Harakteristikasi va klasifikatsiyasi.
Molyuska va ninatanlilarning umumiy harakteristikasi va klasifikatsiyasi, ularning muhim vakillari, tabiatda tutgan o’rni va ahamiyati. Chig`anoqli va chig`anoqsiz molyuskalarning farqlari.

1.Mollyuskalar tipining asosiy xususiyatlari


2. Ignaterililar tipining xususiyatlari
3. Eleuterozoylar kenja tipi
4. Dengiz yulduzlari sinfi
5. Dengiz yulduzlari sinfi tuzilishi yashash tarzi


Tayanch so`z va iboralar:

Ignaterililar, ambulakral epistom, ambulakral oyoqchalar polipid, sistid, lofofora gomonom, kembriy, bentoz, pedipalpa, nauplius lichinkalar, mozaik, fasetkali, metatnefridiy, periferik, radiuslar.


Mollyuskalar xilma-xil tuzilgan eng qadimgi hayvonlar guruhi hiso­blanadi. Ular quyidagi xususiyatlari bilan boshqa hayvonlardan ajralib turadi.


Ko`pchilik mollyuskalar bilaterial simmetriyali hayvonlar. Biroq bir qancha turlarida organlarining joylanishi o`zgarib, tana simmetriyasi ikkil­amchi buzilib assimetrik shaklga kiradi. Ko`pchilik mollyuskalarning ta­nasi bo`g`imlarga bo`linmagan. Faqat tuban tuzilgan mollyuskalarda meta- merlik tuzilishga xos bo`lgan belgilami ko`rish mumkin. Tanasi bosh, gav­da va oyoq deb ataladigan uch bo`limdan iborat. Faqat ikki tavaqali mol­lyuskalarda bosh bo`limi bo`lmaydi. Harakatlanish organi qorin devori- dan hosil bo`lgan yagonao`simtadan iborat.
Mollyuskalar ikkilamchi tana bo`shliqli hayvonlar bo`lib, selom qoldig`i yurakoldi xaltasi (perikardiy) vajinsiy bezlari bo`shlig`idan iborat. Ichki organlari oralig`ini esa biriktiruvchi to`qima to`Idirib turadi. Mollyuskalar tanasining asosi mantiya deb ataladigan teri burmasi bilan o`ralgan. Mantiyasi bilan tanasi oraligida mantiya bo`shlig`i hosil bo`ladi. Bu bo`shliqda jabralar va ayrim sezgi organlari joylashgan. Ayirish, orqa chiqaruv va jinsiy bezlarning teshigi ham ana shu bo`shliqqa ochiladi.
Tanasining orqa tomonida mantiyadan hosil bo`lgan chig`anog`i joylash­gan; chig`anoq tanani himoya qilib turadi. Bir qancha mollyuskalarning chig`anog`i tarixiy taraqqiyot davomidayo`qolib ketgan.
Qon aylanish sistemasi ochiq bo`lib, qoni tomirlar orqali oqishi bilan birga lakunlar va sinuslar deb ataladigan naylar orqali ham oqib o`tadi. Yuragi qorincha va bo`lmacha deb ataladigan ikki yoki undan ko`proq kameralarga bo`linadi. Nafas olish organlari odatda ktenidiy deb atala­digan jabralardan iborat. Faqat quruqlikda hayot kechiradigan va bir qan­cha chuchuk suv qorinoyoqli mollyuskalari o`pka orqali nafas oladi. Ayirish organi halqali chuvalchanglarning metanefridiylariga o`xshash tuzilgan bir juft naysimon buyrakdan iborat. Buyragi yurakoldi xaltasidan boshlanib, chiqarish sifoni deb ataladigan mantiya bo`shlig`iga ochiladi. Nerv siste­masi tanasining har xil qismida tarqoq joylashgan nerv tugunlaridan ibo­rat. Faqat tuban tuzilgan mollyuskalarning nerv sistemasi halqum atrofi nerv halqasi hamda tana bo`ylab yo`nalgan nerv tolalaridan iborat bo`ladi.
Dengizda hayot kechiradigan mollyuskalarning lichinkalari troxofora yoki troxoforaga o`xshash yelkanli lichinka - veligerdan iborat.
Mollyuskalar tipiga xilma-xil tuzilgan 150000 ga yaqin tur kiradi. Ko`pchilik mollyuskalar dengizlarda va chuchuk suv havzalarida hayot kechiradi. Ular orasida quruqlikda yashaydigan turlari ham ko`p. Bu tip yonbosh nervlilar va chig`anoqlilar kenja tipiga ajratiladi.
Tanasi chig`anoq ichida joylashgan. Chig`anog`i yaxlit yoki ikki tavaqali bo`ladi. Nerv sistemasi tarqoq tugun tipida tuzilgan. Yon nerv stvollari orqa ichakdan keyinroqda tutashgan bo`ladi. Ko`zlari va paypaslagichiari boshida joylashgan. Muvozanat saqlash organlari rivojlangan.
Chig`anoqlilar monoplakoforalar, qorinoyoqlilar, kurakoyoqlilar, plas- tinkajabralilar vaboshoyoqlilar sinflariga bo`linadi.

Download 438 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
  1   2   3   4   5   6   7




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish