9- mavzu: Molyuskalar va ninatanlilar tiplari. Harakteristikasi va klasifikatsiyasi. Molyuska va ninatanlilarning umumiy harakteristikasi va klasifikatsiyasi, ularning muhim vakillari, tabiatda tutgan o’rni va ahamiyati

Qon aylanish sistemasi -yurak va qon tomirlaridan iborat. Yuragi tanasining orqa tomonida, yurakoldi xaltasi (perikardiy)da joylashgan. Odatda yuragi bitta qorinchadan va ikkita bo`lrnachadan iborat. Yurak bo`lmachalari soni jabralar soniga mos keladi. Ayrim tuban ikkipallalilar, masalan, Area urug`i turiarining yuragi ikkita bo`ladi. Boshqa ikkipallali- larda yurak embrional rivojlanishda dastlab ikkita bo`ladi; keyinchalik bu ikkala yurak keyingi ichakni o`rab olib qo`shilib ketadi vayagona yurakni hosil qiladi. Shuning uchun ham keyingi ichak go`yo yurak qorinchasini teshib o`tgandek bo`lib ko`rinadi.
Yurak qorinchasidan ikkita yirik oldingi va keyingi aortachiqadi. Old­ingi aorta ichak ustida joylashgan; undan qon ichki organlar, oyoq va mantiyaning oldingi qismiga boradi. Keyingi aorta ichakning ostki tomonida joylashgan bo`lib, ikkita orqa mantiya arteriyalariga ajraladi. Qon arteriy- alardan biriktimvchi to`qimalardagi lakunlarga, u yerdan esa perikardiy ostidajoylashgan venoz lakunlariga o`tadi. Lakunlardan qon jabra tomirlari- ga keladi; u yerdan jabra kapillyarlariga o`tib oksidlangach, jabralardan qaytadigan tomirlar orqali yurak bo`lmalariga quyiladi.
Ayirish sistemasi. Plastinkajabralilarning ayirish sistemasi metane- fridiyga o`xshash tuzilgan. Bir juft buyraklar tanasining keyingi ikki yon­ida joylashgan. Ular keng naysimon xaltachalardan iborat bo`lib, nayning bir uchi perikardiyga, ikkinchisi -mantiyabo`shlig`iga ochiladi. Ayirishda perikardiy ham ishtirok etadi. Uning devorida perikardial bezlar bo`ladi. Bu bezlar ba`zan perikardiydan ikkita xalta shaklida ajralib chiqqan kiberov organini hosil qiladi. Bu organ perikardiy bilan teshik orqali bog`langan. Bezlar ishlab chiqargan moddalar dastlab perikardiyga, undan buyrak orqali tashqi muhitga chiqariladi.
Nerv sistemasi. Plastinkajabralilarning faqat 3 juft nerv gangliylari bor. Ular serebroplevral gangliylar qizilo`ngach ustida, pedal gangliylar- oyog`ida, uchinchisi - visseropariyetal gangliylar tanasining keyingi qismida chig`anoq muskuli ostida joylashgan. Gangliylar-komissuralar orqali bir- biri bilan bog`langan. Nerv tugunlari ichki organlar, osfradiylar va jabralarni innervatsiya qiladi. Serebroplevral nerv gangliylari serebral va plevral nerv gangliylarining qo`shilishi natijasida kelib chiqqan. Tuban ikkipallali­lar (Protobranchia) da serebral va plevral nervlar qo`shilmagan bo`ladi.