9- mavzu: Molyuskalar va ninatanlilar tiplari. Harakteristikasi va klasifikatsiyasi. Molyuska va ninatanlilarning umumiy harakteristikasi va klasifikatsiyasi, ularning muhim vakillari, tabiatda tutgan o’rni va ahamiyati

Plastinkajabralilar sinfi chig`anog`i ikkita palladan iborat bo`lib, tanasini ikki yon tomondan qoplab turadi. Boshi bo`lmaydi. Oyog`i ponasimon. Plastinkasimonjabralari mantiya bo`shlig`ida oyog`ining ikki yonida joy­lashgan. 15 mingdan ortiq turi ma`lum. Ko`pchilik vakillari dengizlarda hayot kechiradi.
Tashqi tuzilishi. Tanasi cho`ziq, ikki yondan siqilgan, bilaterial sim- metriyali; gavda va oyoq bo`limiga ajraladi; boshi reduksiyaga uchragan. Ponas`mon oyog`i qorin tomondan chiqib turadi. Oyog`ini suv tubiga tirab, gavdasini asta-sekin tortib olishi orqali juda sekin har- akatlanishi mumkin. Harakatlanmasdan biror substratga yopishib olib yashaydigan vakillarining oyog`i rudimentar bo`ladi (midiyalar) yoki bu­tunlay yo`qolib ketadi (ustrilsalar). Ko`pchilik harakatsiz mollyuskalar oyog`ining ostki yuzasiga bissus bezlarining yo`li ochiladi. Bezlar ajratib chiqargan suyuqlik suvdaqotib, ipakka o`xshash pishiq tolali bissus iplari- ni hosil qiladi.
Ovqat hazm qilish sistemasi. Og`iz teshigi gavdasining oldingi uchida oyog`ining ustida joylashgan. Og`izning ikki yonida ikkita par- raklari bor. Bu parraklarni hilpillovchi kipriklar qoplagan. Kipriklarning yelpinishi ta`sirida oziq zarralari suv bilan birga og`iz teshigiga yaqin- lashadi. Og`iz teshigidan oziq qisqa qizilo`ngach orqali oshqozonga tush­adi. Oshqozonga jigar yo`li ochiladi. Oshqozonning keyingi tomoniga bir uchi yopiq xaltaga o`xshash o`simta ham ochiladi. Bu o`simta ishlab chiqaradigan fermentlar ta`sirida oziq qisman hazm bo`ladi. O`rta ichak oshqozondan boshlanadi; bir necha marta buralib, tananing keyingi qismi­da keyingi ichakka ulanib ketadi. Keyingi ichak yurak qorinchasini teshib o`tadi va keyingi tomonda orqa chiqarish teshigi bilan tamom bo`ladi.
Nafas olish sistemasi. Jabralar odatda ikkita ktenidiylardan iborat bo`lib, mantiya bo`shlig`ida oyog`ining ikki yonida joylashgan. Sodda tuz­ilgan vakillarining ktenidiylari ikki tomonlamayelpig`ichli bo`lib, umumiy o`qdan va ikki qator jay lashgan yaproqchalardan iborat. Ipsimon jabrali- larning yaproqehalari juda uzun ipchalar shaklida bo`ladi.