9- mavzu: Molyuskalar va ninatanlilar tiplari. Harakteristikasi va klasifikatsiyasi. Molyuska va ninatanlilarning umumiy harakteristikasi va klasifikatsiyasi, ularning muhim vakillari, tabiatda tutgan o’rni va ahamiyati

Hazm qilish sistemasi. Oral tomonida joylashgan og`iz teshigi qisqa halqum orqali xaltaga o`xshash oshqozonga ochiladi. Oshqozon qisqa va tor orqa ichakkao`tadi. Orqa ichagi aboral tomonining markazidagi chiqar­ish teshigi orqali tashqariga ochiladi. Oshqozondan har bir nur bo`ylab bir juftdan uzun naylar ketadi Naylarning yon tomonida joylash­gan hazm qdish shirasi ishlab chiqaradigan xaltachalari jigar vazifasini bajaradi.
Ambulakral sistemasi harakatlanish uchun xizmat qiladi. Bu siste- ma suv bilan to`lg`azdgan naylardan iborat. Ambulakral sistemasi aboral tomondajoyilashgan madreopar plastinkadan boshlanadi. Plastinkadagi teshtikchalar oral tomonga ketadigan tosh nayi bilan bog`langan. Tosh nay oral tomonda halqumni o`rab turadigan halqa nay bilan tutashadi. Halqa naydan har bir nurga radial naylar ketadi. Radial naylarning ikki yonida kalta yon naychalar joylashgan. Har bir yon naycha bir tomon­dan tana bo`shlig`idagi qisqaruvchan pufakcha - ampula bilan, ikkinchi tomondan oral tomondagi qisqarish xususiyatiga ega bo`lgan ambulakral oyoqchalar bilan tutashgan. Oyoqchalar oral tomonidagi ambulakral egatchalarda 2 yoki 4 qator bo`lib joylashgan uchida so`rg`ichlar bo`lgan o`simtalardan iborat
Nafas olish organlari. Dengiz yulduzlari va dengiz tipratikanlari ta- nasining sirtida ichi bo`sh yupqa devorli bo`rtmalar joylashgan. Bu bo`rtmalar terijabralari deyiladi. Dengiz suvida erigan kislorod bo`rtmalar devori orqali selom suyuqligiga o`tadi. Selom suyuqligi tiniq va rangsiz, unda amyobasimon hujayralar bo`ladi. Nafas olish jarayonida ambulakral sistemasi ham qisman ishtirok etadi.
Perigemal, ya`ni psevdogemal sistemasi. Perigemal sistemasi ham naylardan iborat bo`lib, selomdan hosil bo`ladi. Bu sistema og`izoldi halqa nayi va undan nurlar bo`ylab ketgan radial perigemal naylardan iborat. Perigemal sistema ham selom suyuqligi bilan to`lgan. Perigemal sistema­si naylari nerv sistemasini o`rab turadi; nerv to`qimalarini oziq moddalar bilan ta`minlash vahimoyaqilish vazifasini bajaradi.