9- mavzu: Molyuskalar va ninatanlilar tiplari. Harakteristikasi va klasifikatsiyasi. Molyuska va ninatanlilarning umumiy harakteristikasi va klasifikatsiyasi, ularning muhim vakillari, tabiatda tutgan o’rni va ahamiyati

Eleuterozoylar (eleutherozoa) kenja tipi. Tanasi yulduzsimon, sharsimon yoki ilonga o`xshash shaklda bo`ladi. Skeleti sovutga o`xshash yoki qisman reduksiyaga uchragan. Og`iz va anal teshiklari tanasining qarama-qarshi tomonlarida joylashgan. Erkin yashovchi hayvonlar; ambulakral sistemasi yordamida harakat qiladi.
Dengiz yulduzlari sinfi- asosan dengiz tubida turli chuqurlikda hayot kechiradi. Ayrim vakillari qirg`oq bo`yida, boshqalari esa bir necha ming metr chu­qurlikda uchraydi. Ular suvning sho`rlanish darajasiga juda sezgir bo`lganidan faqat ochiq dengizlarda yashay oladi. Tana diametri 70 sm gacha yetadi.
Tashqi tuzilishi. Tanasi yassi, besh nurli yoki ko`p nurli yulduzga o`xshagan bo`lib, markaziy diskdan va nurlardan tashkil topgan. Nurlarining soni 5 ta dan 13 ta gacha yoki ko`proq bo`lishi mumkin. Ta­nasining ostki tomonida diskning markazidan boshlanadigan ikki xil chiziqlami ko`rish mumkin. Markazdan nurlarining chetlariga qarab taral- adigan chiziqlar radiuslar, ularning oralig`ida joylashgan markaziy dis­kning chetiga kelib taqaladigan kalta chiziqlar esa inter radiuslar deyila­di. Markaziy diskining og`iz teshigi joylashgan ostki tomoni oral, uning qarama-qarshi tomoni esa aboral tomon deyiladi. Aboral tomonda chiqaruv teshigi bo`ladi. Tanasining ostki tomonidan har bir nur bo`ylab ambulakral egatcha o`tadi. Bu egatcha tubida maxsus o`simtalar shaklidagi ambulakral oyoqchalar joylashgan. Dengiz yulduzlari ana shu oyoqchalar yordamida harakat qiladi.
Tana devori bir qavat kiprikli epiteliy, uning ostida joylashgan birik­timvchi to`qima va tana bo`shlig`ini chegaralab turadigan ichki epiteliy- dan iborat. Biriktimvchi to`qima qavatida rnezoderma] ohak skelet hosil bo`ladi. Oral tomonida skelet kuchliroq rivojlangan. Nurlar bo`ylab ikki qator bo`lib joylashgan ambulakral plastinkalar ambulakral egatchalarni yopib turadi. Markaziy diskning aboral tomonidagi intenadiuslardan birining ustida mayda teshikchalari bo`lgan madreopor plastinkasi joy­lashgan. Aboral tomonining sirtida mayda ohak ignalari bor. Ayrim vakil­larida bunday ignalardan ikkitasi birlashib, qaychiga o`xshash organ
peditsellyariyalarni hosil qilishi mumkin.