76 prn Rashidova Rano

III БОБ. MAKTABGACHA TA’LIM MUASSASALARI
TARBIYALANUVCHILARIDA MILLIY TUYG‘ULARNI
SHAKLLANTIRISHGA YO‘NALTIRILGAN
TAJRIBA-SINOVISHLARI
3.1. Maktabgacha ta’lim muassasalari tarbiyalanuvchilarida milliy tuyg’ularni


shakllantirishda tadbirlar texnologiyasi 56
3.2. Milliy tuyg’u hissini shakllantiruvchi mashg’ulotlarni amalga oshirish
Texnologiyasi 61
Xulosa va tavsiyalar 69
Umumiy xulosalar 72
Foydalanilgan adabiyotlar 74


76




davlatlar darajasida yuksak ma’naviy-axloqiy talablarga javob beradigan yuqori malakali kadrlar tayyorlash tizimini yaratish asosiy maqsad qilib qo‘yilgan: kadrlar tayyorlash sohasidagi davlat siyosatida ham insonni intellektual va ma’naviy- axloqiy jihatdan tarbiyalash bilan uzviy bog‘liq bo‘lgan uzluk- siz ta’lim tizimi orqali har tomonlama barkamol shaxs- fuqaroni shakllantirish nazarda tutiladi.
“Kadrlar tayyorlash milliy dasturi”da kadrlar tayyor­lash tizimini tubdan isloh qilishning muhim omillari ko‘rsatib berilgan. 3-bandida milliy o‘zlikni anglashning о‘sib borishi, vatanparvarlik, o‘z vatani uchun g‘umr tuyg‘usining shakl- lanayotganligi, boy milliy-madaniy va tarixiy an’analarga, xalqimizning intellektual merosiga hurmatni qaror toptirish lozimligi alohida ta'kidlangan.
Mazkur dasturni hayotga izchil tatbiq etish, maktab­gacha ta’lim muassasalari tarbiyalanuvchilarida milliy tuyg‘u- lami shakllantirishning pedagogik asoslarini yaratish o‘z yechimini kutayotgan dolzarb muammo ekanligini ko‘rsatmoqda.
Hozirgi davr, ya’ni “milliy o‘zlik”ni anglashning o‘sib borishi yosh avlodda, ayniqsa, maktabgacha ta’lim muassa­salari tarbiyalanuvchilarida shakllanib borayotgan milliy tuyg‘ularni yanada o‘stirish, rivoj toptirishni talab etmoqda. Maktabgacha ta’lim muassasalari xalqning boy ma’naviy va intellektual merosi hamda umumbashariy qadriyatlar asosida shaxs tarbiyasining insonparvarlik yo‘nalishini joriy qilishni taqozo qiladi.
Milliy g‘umr, milliy qadriyat, birdamlik va hamjihatlik tuyg‘usi zaminida shakllangan vatanparvarlikni ham o‘z ichiga oladi. Yosh avlodlarda ona zaminga bo‘lgan muhabbat, u bilan faxrlanish qanchalik kuchli bo‘Isa, Vatanni sevish,
5




yuksak darajada e'zozlash kuchaysa, har bir inson o‘z vatani tarixi, milliy qadriyatlari, o‘zining ona tilini, madaniyati, milliy urf-odatlari, an’analarini mukammal bilsa, millat taqdiri va istiqboli haqida chuqur tasavvurga ega bo‘Isa, mustaqillik shunchalik mustahkam va barqaror bo‘ladi.
Hozirgi davrda ma’naviyat masalasi mustaqillikni mustahkamlash, istiqlol sari ishonch bilan borishda shaxs ma’naviyatini shakllantirish masalasi asosiy yo‘nalishlardan hisoblanadi. Yetuk madaniyatli insongina istiqlol mafkurasini egallab, kelajak tomon ahillik, birodarlik asosida boradi. Ma’naviyatimizni tiklash va rivojlantirishda milliy til va milliy madaniyat, milliy ong, milliy o‘z-o‘zini anglash, milliy his-tuyg‘u, milliy g‘urur va g‘umrni o‘stirish muhim o‘rinda turadi. Milliy g‘umr-muayyan millatga mansublik va ushbu millat tomonidan jahon madaniyatiga qo‘shilgan hissadan faxrlanish, shuningdek, o‘zi mansub bo‘lgan millatga sadoqatli bo‘lish hissini tuyish va bu yo‘lda amaliy faoliyat ko‘rsatishdan iboratdir.
0‘zbek xalqining ma’naviyatida millatning o‘tmishi, hozirgi kuni o‘z ifodasini topgan. Bizning ozod O‘zbekiston dunyoda madaniyatning barcha sohalarida minglab jahon- shumul ulug‘ zotlar, allomalar, davlat arboblarini yetishtirib bergan. Ular umumbashariyat ma'rifatparvarligini yaratishda o‘zlarining ulkan hissalarini qo‘shganlar. Shuning uchun ham o‘zbek milliy-ma’naviy merosi jahon madaniyatining ajralmas uzviy qismidir.
Markaziy Osiyoda yashab ijod etgan buyuk allomalar- ning bildirgan fikrlari hozirgi kunda ham ta’lim-tarbiyada ibrat manbayidir. Ulaming meros qilib qoldirgan pedagogik qadriyatlarini hozirgi demokratik jamiyat qadriyatlari bilan
6

11. 
    Kadrlar tayyorlash milliy dasturi. - Toshkent, 1997.
    
12. 
    O‘zbekiston Respublikasi “Ta’lim to‘g‘risida”gi Qonuni. - Toshkent, 1997.
    
13. 
    Maktabgacha ta’limga qo‘yiladigan davlat talablari. Toshkent, 2017.
    
14. 
    Maktabgacha ta’lim konsepsiyasi. - Toshkent, 2010 .
    
15. 
    Sodiqova Sh. Maktabgacha pedagogika. Darslik.
    

• 
  Toshkent, 2017.
  

11. 
    Ochilov M. Muallim qalb me’mori. - Toshkent; “0‘qituvchi” nashriyoti, 2001-y.
    
12. 
    Yusuf Xos Hojib. Qutadg‘u bilig. - Toshkent: Yulduzcha, 1999.
    
13. 
    Xasanboeva O. Maktabgacha tarbiya pedagogikasi.
    

• 
  Toshkent, 2006.
  

11. 
    Shodmonova Sh. Maktabgacha pedagogika. -Toshkent,
    

2008.

11. 
    Qurbonov N.M. Milliy tarbiya - Toshkent: Ma’naviyat,
    

2007.

11. 
    Milliy istiqlol g‘oyasi: asosiy tushuncha va tamoyillar. - Toshkent: O‘zbekiston, 2000.
    
12. 
    Jumaboev M. 0‘zbek bolalar adabiyoti. - Toshkent: O‘zbekiston, 2002. -21 b.
    
13. 
    Mahmudov Y.F., Xudoyqulov X.J. Milliy g‘umr- ma’naviy komillik mezoni. - Toshkent: Dizayn-Press, 2011.
    

• 
  327 b.
  

11. 
    To‘raqulov E. Abu Rayhon Beruniy mhiyat va ta’lim-tarbiya haqida. - Toshkent: 0‘qituvchi, 1992. - 39 b.
    
12. 
    Qadimiy hikmatlar. - Toshkent: G‘.G‘ulom nomidagi Adabiyot va san’at nashriyoti. 1987.
    
13. 
    Rahimova R. Tarbiyachiga 1001 maslahat. - Toshkent,
    

2007.

11. 
    Sodiqova Sh. Maktabgacha pedagogika. - Toshkent,
    

2013.


75

Foydalanilgan adabiyotlar

1. 
   Mirziyoyev Sh.M. Tanqidiy tahlil, qat’iy tartib- intizom va shaxsiy javobgarlik - har bir rahbar faoliyatining kundalik qoidasi boMishi kerak. - Toshkent: O‘zbekiston, 2017.- 102 b.
   
2. 
   Mirziyoyev Sh.M. Buyuk kelajagimizni mard va olijanob xalqimiz bilan birga quramiz. - Toshkent: O‘zbekiston, 2017.-488 b.
   
3. 
   Mirziyoyev Sh.M. Erkin va farovon, demokratik O‘zbekiston davlatini birgalikda barpo etamiz. - Toshkent: O‘zbekiston, 2016.
   
4. 
   O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “2017- 2021-yillarda maktabgacha ta’Um tizimini yanada takomil- lashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi qarori. - Toshkent: Xalq so‘zi, 2016-yil 29-dekabr.
   
5. 
   O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining «2017- 2021- yillarda maktabgacha ta’lim tizimini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida»gi PQ-2707-son qarori. 2016-yil 29-dekabr.
   
6. 
   O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “Maktab­gacha ta’lim tizimi boshqaruvini tubdan takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida” 2017-yil 30-sentabrdagi PQ-3505-son qarori.
   
7. 
   Karimov I.A. Barkamol avlod - O‘zbekiston taraq- qiyotining poydevori. - Toshkent, 1997.
   
8. 
   Karimov I.A. Yusak ma’naviyat yengilmas kuch. -Toshkent: Ma’naviyat, 2008.
   
9. 
   Karimov I.A. Xalqimizning otashqalb farzandi. - Toshkent: O‘zbekiston, 1992. - 28 b.
   
10. 
    Karimov I.A. O‘zbekiston Mustaqilikka erishish ostonasida. - Toshkent: O‘zbekiston, 2011.
    

74




uyg‘unlashtirish, mustaqillik yillarida ta’limda qodlanayotgan metodlar, pedagogik fikr rivojini o‘rganish, tadqiq etish ham davr talabidir. Shu sababli O‘zbekiston Respublikasi mustaqil davlat maqomiga ega bo‘lgandan keyin istiqlol talablari, qurilajak huquqiy demokratik davlat, adolatli, insonparvar jamiyatga mos kadrlar tayyorlashga alohida ahamiyat berilmoqda.
Shu jumladan, Birinchi Prezidentimiz ta’biri bilan ayt- ganda: “Yoshlarga milliy vatanparvarlik ruhida ta’lim-tarbiya berish bugungi kunning jiddiy vazifalaridan hisoblanadi”.
Darhaqiqat, yosh avlodlarda ona vatanga muhabbat, milliy g‘umrni shakllantirishda, avvalo, maktabgacha ta’lim muassasalari va oila muhim o‘rin egallaydi.
Milliy g‘urumi, xususan, yosh avlodlar qalbi va ongiga singdirishda jamiyat hayotining barcha sohalarini qamrab olish, ta’lim-tarbiya, targ‘ibot va tashviqotning samarali shakl va vositalaridan oqilona foydalanish taqozo e’tiladi.
Shu bois vatan tuyg‘usi, vatanparvarlik hislari, milliy g‘umr, mustaqillik g‘oyasi hamda mehr va sadoqatli bolani yoshiga mos ravishda shakllantirish maktabgacha ta’lim muassasalari vazifalarining asosini tashkil etadi. Yuqorida qayd etilayotgan milliy tuyg‘ulami targ‘ib etishning maqsadi, yosh avlodlarni milliy g‘urur mhida tarbiyalashda maktab­gacha ta’lim muassasalari o‘rni masalasini o‘rganishdan iborat. Buning uchun quyidagi:

• 
  maktabgacha yoshdagi bolalarda milliy tuyg‘uni shakllantirishning pedagogik shart-sharoitlarini o‘rganish orqali ilmiy-metodik tavsiyalarni ishlab chiqish;
  
• 
  maktabgacha yoshdagi bolalarda milliy tuyg‘ulami shakllantirishning pedagogik muammosini dolzarbUgini asoslash;
  

7

• 
  maktabgacha yoshdagi bolalarda milliy tuyg‘ulami shakllantirishning samarali shakl va metodlarini aniqlash;
  
• 
  maktabgacha yoshdagi bolalarda milliy tuyg‘ulami shakllantirishga qaratilgan ilmiy-metodik tavsiyalar ishlab chiqish:
  
• 
  maktabgacha yoshdagi bolalarda milliy tuyg‘ulami shakllantirishning shakl va metodlarini o‘rganish kabi vazifa- lami amalga oshirish lozim bo‘ladi.
  

Yosh avlodni odob-axloq bobida har tomonlama to‘kis kamol toptirish shu kunning, davrimizning, mafkuramizning bosh mezonidir. Biz tarbiyachilar, muallimlar, ustozlar oldida bu muammoning qo‘yilishi ham bejiz emas. U zamon, davr, istiqlol, kelajak talabidir. Biz an’analarimiz, urf-odatlarimizni keng targ‘ib qilish imkoniyatiga ega bo‘lgan qutlug‘ zamonda yashayapmiz. Uning asl tarixini, yaratilishini, sababini ilmiy asosda aytib beradigan davr keldi. Bizningcha, milliy davlat- chiligimiz poydevori barpo etilayotgan hozirgi sharoitda milliy qadriyatlaming o‘rni har qachongidan ham ortib borayotir.
Xulosa qilib aytganda, milliy qadriyatlar jamiyat rivo- jiga va uning negizi, millatning tarixiy taraqqiyotiga erishil- gan muvaffaqiyatlarini avloddan avlodga yetkazuvchi qud- ratli omildir. Bu milliy qadriyatlar tarbiyalanuvchilar ongiga axloqiy tarbiyaning shakllanishiga xizmat qiladi.


8




faxrlanish qanchalik kuchli bo‘Isa, Vatanni sevish, yuksak darajada e’zozlash kuchaysa, har bir inson o‘z vatani tarixi, milliy qadriyatlari, o‘zining ona tili, madaniyati, milliy urf- odatlari, an’analarini mukammal bilsa, millat taqdiri va istiqboli haqida chuqur tasavvurga ega bo‘Isa, mustaqillik shunchalik mustahkam va barqaror bo‘ladi.

1. 
   bobda maktabgacha yoshdagi bolalarda milliy tuyg‘u- larni shakllantirishning nazariy pedagogik asoslari, maktab­gacha yoshdagi bolalarda milliy tuyg‘ulani shakllantirish pedagogik muammo sifatida, milliy tuyg‘ularni maktabgacha yoshdagi bolalar tarbiyasidagi ahamiyati, maktabgacha yosh­dagi bolalarda milliy tuyg‘ulami shakllantirishning mavjud holati keng yoritilgan.
   
2. 
   bobda maktabgacha ta’lim muassasalari tarbiya- lanuvchilarida milliy tuyg‘ulami shakllantinshda pedagogik vositalar va shakllardan foydalanish bo‘lib, maktabgacha ta’lim muassasalari tarbiyalanuvchilarida milliy tuyg‘ularni shakllantirishda pedagogik vositalar, maktabgacha ta’lim muassasalari tarbiyalanuvchilarida milliy tuyg‘ularni tarkib toptirish shakllari ochib berilgan.
   
3. 
   bobda maktabgacha ta’lim muassasalari tarbiya­lanuvchilarida milliy tuyg‘ularni shakllantirishga yo‘naltiril- gan tajriba-sinov ishlari bo‘lib, maktabgacha ta’lim muassasa­lari tarbiyalanuvchilarida milliy tuyg‘ularni shakllantirishda tadbirlar texnologiyasi, milliy tuyg‘u hissini tarbiyalovchi mashg‘ulotlani amalga oshirish texnologiyasi o‘rganilgan, hamda umumiy xulosalar va tavsiyalar berilgan.
   

73

UMUMIY XULOSALAR

O‘zbekiston Respublikasi mustaqillikka erishgandan so‘ng ijtimoiy taraqqiyotini ta’minlovchi ustuvor yo‘nalish- lardan biri sifatida ta’lim sohasi e’tirof etildi. Ta’limni tubdan yangilash, uni mazmunan boyitish, ta’lim tizimiga ilg‘or pedagogik texnologiyalami tatbiq etish va rivojlangan ta’lim darajasiga ko‘tarish mamlakatda olib borilayotgan ijtimoiy- iqtisodiy islohotlarning asosiy g‘oyasi sanaladi.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017-yil 30-sentabrdagi “Maktabgacha ta’lim tizimi boshqamvini tubdan takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi PF-5198-sonli Farmonida keltirilgan sharhida ham maktab­gacha ta’lim muassasalarida yosh bolalarni milliy va umum- insoniy qadriyatlar, insonparvarlik va yuksak ma’naviyat mhida tarbiyalash, ularning qalbi va ongiga mustaqillik, milliy o‘zlikni anglash g‘oyalami yanada chuqur singdirish, “ommaviy madaniyat” ko‘rinishidagi yot g‘oyalarga qarshi immunitetni mustahkamlashga yo‘naltirilgan tadbirlami amalga oshirish kabi fikrlar ilgari surilgan.
Darhaqiqat, yosh avlodning barkamol inson bo‘lib yetishishi uchun u xalq, vatan tarixi, ta’lim sohasidagi ajdod- lar tajribasidan xabardor bo‘lishiga zaruriyat seziladi.
Maktabgacha ta’lim muassasalari xalqning boy ma’naviy va intellektual merosi hamda umumbashariy qadriyatlar asosida shaxs tarbiyasining insonparvarlik yo‘nalishini joriy qilishni taqozo qiladi. Milliy tuyg‘ular, g‘urur, milliy qadriyat, birdamlik va hamjihatlik tuyg‘usi zaminida shakllangan vatanparvarlikni ham o‘z ichiga oladi. Yosh avlodlarda ona zaminga bodgan muhabbat, u bilan


72

MAKTABGACHA YOSHDAGIBOLALARDA

MILLIY TUYG‘ULARNI SHAKLLANTIRISHNING
NAZARIY PEDAGOGIK ASOSLARI


1.1 Tarbiyada milliy va umuminsoniy qadriyatlar