|
Bolalarda milliy-ma’naviy xususiyatlarni tarkib toptirishda maktabgacha ta’lim muassasalarining roli
Mamlakatimiz kelajagini belgilovchi yosh avlod tarbiy- asi oldida turgan vazifalardan biri har tomonlama barkamol shaxsni tarbiyalash ishini tubdan yaxshilashdir. Bu sharafli ishda ta’lim-tarbiya tiziminini boshlang‘ich bosqichi boMmish bolalar maktabgacha ta’lim muassasalari muhim o‘rin tutadi. Ulaming oldida boMajak fuqaro shaxsini maqsadga muvofiq maktabga tayyorlash muammosi turadi.
Xalqimizning milliy qadriyatlari, madaniyati, o‘z ona tilimizni tiklash, kelajak avlodga sofligicha yetkazib berish bo‘yicha baholi qudrat harakat qilanayotgan bir davrda har bir pedagog, ota-onalarning bola tarbiyasi va rivojlanishi haqidagi ilmiy pedagogik bilimlarni takomillashtirish davr taqozosidir. Bunday dolzarb murakkab ish maktabgacha ta’lim muassasalari bilan oila amalga oshiradigan yagona, yaxlit tarbiya tizimi mavjud boMgandagina ijobiy natija beradi. Bolaga oilada yaxshi tarbiya berish bola hayotining dastlabki davrlaridan boshlaboq, ota-ona oldida turgan asosiy maqsad va vazifalar, ya’ni ota-ona uchun ham qarz ham farzdir. Oila bolaga ta’sir ko‘rsatadi, uni atrofdagi hayotga moslaydi. Jamiyatda esa tarbiya faqat ota-onaning shaxsiy ishigina bo‘lib qolmasdan, balki ularning ijtimoiy burchi hamdir. Bolalarni maktabgacha ta’lim muassasalari da va oilada tarbiyalashning butun tizimi bolalarni har xil hayotiy hodisalardan ajratgan holda ularda yaxshi va yomonni farq qilishni, yomonga qarshi tura olish qobiliyatini tarbiyalashga yo‘naltirilgan boMishi kerak.
13
Boy ma’naviy merosimiz negizida qariyalarga munosa- bat asosiy o‘rin egallaydi. Jajji o‘g‘il-qizlarga tarbiya berishda keksa avlodga qanchalik ko‘p mehr uyg‘otib, hurmat hissini shakllantirsak ular kattalarga shunga munosib ravishda ulg‘ayadilar. Ana shun da ajdodlar va avlodlar o‘rtasidagi vorislikni ta’minlashga munosib hissa qo‘shgan bodamiz. Demak, qariyalami hurmat qilish, ular sogdom turmush sharoitida yashashlari uchun imkoniyat yaratib berish avvalo oiladan boshlansa, maktabgacha tadim muassasalarida u izchil davom ettiriladi. Oila, ona va bola, qariyalami qadrlash, keksalarni e’zozlash yurtimiz mustaqilligi yillarida chinakam insoniy qadriyatlarga aylangani tom ma’noda baxtimizdir. Qariyalar - nuroniy otaxon va onaxonlarni, avvalo, boy hayotiy tajribaga ega, turmushning achchiq-chuchugini kod- gan insonlar sifatida ulugdaymiz. Inson keksaygach, uning ko‘ngli nozik bodib qoladi. Har qanday muomala ham yoqa- vermaydi. Shunday hollarda ulami tushunib, e’zozlash lozim bodadi. Darhaqiqat, hayotimiz fayzi bodgan nuroniylar hami- sha e’zozga munosibdir. Hayot qonuni shu: ota-ona yoshi ulg‘ayib, keksaygan sari aql doirasi todib boradi, hayot tajri- basi ortadi. Ayni vaqtda, xastaliklarga tez chalinishadi, holsiz- lanib qolishadi, mhiy holatlari ham tez-tez o‘zgarib turadi. Farzandlar va qarindoshlar har qanday vaziyatda ham bunday holatni to‘g‘ri tushunishlari, ular bilan munosabatda samimiy, muloyim va shirinsuxan bodishlari shart.
Bola uchun jamiyatdagi ijtimoiy voqeliklar o‘ziga xos tarbiya muhitini yaratishga xizmat qiladi. Keksalarni qadrlash, ularga hurmat-e’tibor kodsatish borasida bizning xalqimizdek bagdikeng, mehr-muruvvatli xalq bodmasa kerak. Bu, avvalo, oilada va oilaning bevosita uzviy davomi hisoblangan maktab-
14
Mashg‘ulotlarda bolalardan Ona yurtni sevish, uning boyliklarini qadrlash, ota-onalariga, do‘st-o‘rtoqlariga, mehr- shafqat ko‘rsatish, o‘z ona tuprog‘ini har bir qarich yerini asrab-avaylash, uning uchun jonini fido qilish kabi his- tuyg‘ulari shakllantirildi.
Katta maktabgacha yoshdagi bolalarda mehr-shafqat hislarini tarbiyalashda tarbiyachilaming yana bir vazifasi materialni jonli va qiziqarli qilib bayon qilib bolalarda mehr- shafqat hislarini jonlantirish, uyg‘otish va shakllantirishdir. Ana shu xislatni maktabgacha yoshdagi bolalarda tarbiyalay olsak, bu bola katta bo‘lganda, albatta, o‘z Vataniga, uning xalqiga, katta-yu kichigiga mehr-oqibatli, mehr-shafqatli inson bo‘lib kamol topadi.
Mehr-shafqat g‘oyalari, inson saxovati, mumvvati haqidagi fikrlar, “Avesto” kitobida, qadimgi bitiklarda va boshqa yozma manbalarda o‘z ifodasini topgan. Bulardan tashqari o‘zbek xalqi orasida keng tarqalgan pandnomalar, o‘gitlar va odobnomalarda diniy-falsafiy risolalarda, ayniqsa, hadislarda komil inson, insonparvarlik, mehr-shafqat kabi insoniy xislatlarga keng o‘rin berilgan.
Maktabgacha yoshdagi bolalarda bu xislatlami shakl- lantirish avvalo oilaga, qolaversa, atrof-muhit, do‘stlar, maktabgacha tarbiya muassasasi tarbiyachilariga bogdiq, ular orasidagi munosabatga bogdiq, chunki maktabgacha yoshdagi bolalar taqlidchan bodadilar.Kattalar tomonidan berilayotgan mehr-shafqat, albatta, kichiklarda o‘z aksini topadi.
Bundan tashqari mahoratli tarbiyachi maktabgacha tarbiya yoshdagi bolalarda mehr-shafqat hislarini shakllan- tirishda о‘yin faoliyatidan foydalanishi mumkin.
67
Bolajonlar, biz ha.mma.miz o‘zbek millatiga mansub- miz. Biz bu bilan doim faxrlanishimiz zarur, Vatan mehr- shafqatli boMishimiz kerak. 0‘zbek xalqi mehnatkashligi, jafokashligi, g‘oyat sabrli, bardoshli, keng fe’lli, mehr- shafqatli, mehmondo‘st, bolajon, rahmdil va vatanparvarligi bilan obro‘ qozongan. Kishi o‘z vatanida yayrab-yashnab yashaydi, Vatanni asrab avaylaydi, odamlarga mehr-shafqat ko‘rsatadi. Vatanning mehrli, fidoyi kishisi bo‘lib yashaydi.
Bizning o‘lkamizda 150 dan ziyod millat va elatlar yashaydi. Bu millat va elatlar bir-birlariga mehr-mumvvatli, mehr-shafqatlidirlar. Ular O‘zbekistonning yanada gullab- yashnashi uchun kamarbasta bo‘lmoqdalar.
Bolajonlar, endi oldingizdagi oppoq qog‘ozga o‘z Vatanimiz, shahrimiz, ko‘chamiz, bog‘chamiz, m ah all ami z rasmini tasvirlab berasizlar.
Do'stlaringiz bilan baham: |
