7 Tish kasalliklarida. Xasanova G

Do`lana- Crataegus pontica C.Koch. (ruscha - boyarishnik, tojikcha - 
zardan, juj, qizg`izcha - dolono, turkmancha - alyuch, arabcha - zagrur). 
Do`lana - ra`noguldoshlarga mansub tikanli daraxt yoki butalar 
turkumiga kiradi. O`simlikning bo`yi 8-10 m gacha yetishi mumkin. 
O`simlikning yirik barglari ko`k - yashil, tuksiz, ustki va ostki tomoni 
siyrak tukli. Barglarining bo`yi va eni deyarli bir xil kattalikda. Asosi 
keng ponasimon, 5-7 bo`lakchalarga bo`lingan bo`ladi. Do`lana gullari 
turiga qarab, oq, pushti, aksariyat hollarda qalqonsimon murakkab 
to`pgullarga joylashgan. Mevalari turiga qarab qizil, sariq, xushbo`y va 
ta`mli bo`lishi mumkin. 
Do`lana iyunda gullaydi, mevalari sentyabrda pishadi. Mevasining 
diametri 15-18 mm, ayrim do`lana turlari mevasining diametri 3 sm gacha 
borishi mumkin. Mevaning ikki-uchta danakchasi bo`ladi. 
Do`lananing gullari hamda mevalari dorivor mahsulot hisoblanadi. 
Do`lana mevalari tarkibida 20% qand, 8% yog`, flavonoidlar (giperazid, 
kvertsetin, viteksin), fitosterinlar, xolin, atsetilxolin, oshlovchi moddalar, 
karotin, vitamin S, organik kislotalar, krategin moddalari bor. O`zbekistan 
sharoitida o`sadigan do`lanalarning ayrim turlarida vitamin V1 V2, RR, E 
larning borligi ham aniqlangan. 
Do`lana gullari tarkibida yuqorida ko`rsatib o`tilgan moddalarning 
ayrimlari qatorida 0,16% ga yaqin efir moylari bo`ladi. 
Stomatologiya 
amaliyotida 
do`lana 
preparatlari 
parodontitni 
davolash bilan bog`liq bo`lgan umumiy muolajalarda tinchlantiruvchi 
hamda allergiya holatlarida desensibilizatsiyalovchi omil sifatida tavsiya 
etiladi. Do`lana preparatlari tanglay murtaklarining yallig`lanishida 
foydali omil hisoblanadi. 
Uy sharoitida do`lana gullaridan quyidagicha damlama tayyorlash, 
mumkin: 5 g (1 osh qoshiq) maydalangan do`lana gullarini sirlangan 
idishga solib, ustiga 200 ml (1 stakan) issiq qaynagan suv solinadi, usti 

---

40 
berikitilib, qaynab turgan suv «hammom»da 15 minut saqlab turiladi. 
So`ngra uy haroratida sovitiladi (15 minut) va suzib olinadi. Dokada 
qolgan mahsulotni siqib, sharbati chiqariladi. Damlamaning umumiy 
hajmi 200 ml bo`lgunicha qaynatilgan suv qo`shiladi. Damlamadan 
kuniga 2-3 marta ovqatlanishdan 30 minut oldin yarim stakandan ichiladi. 
Rp: Ynf. Grataegi ex 20,0 —200 mi 
D. S. Yarim stakandan 3 mahal ovqatlanish- dan oldin ichiladi. 
Rp: Extr. Grataegi fiuidi 25 nil 
D. S. Yarim stakan suvga 20 — 30 tomchidan solinib kuniga 3 
mahal ovqatlanishdan oldin ichiladi. 
Rp: T —gae Grataegi 25 m! 
O. S. Yarim stakan suvga 40 tomchidan solib, kuniga 3 mahal 
ovqatlanishdan oldin ichiladi.