7 Tish kasalliklarida. Xasanova G

Bargizub (Bo`zchi) - Plantago major L. (Ruscha - podorojnik 
bolshoy; qozoqcha - boqa jab- rak, taibdori, joljelken: qirg`izcha - 
baqayapirmoq; tojikcha - filgo`sh; forscha - bortang; arabcha - lisa-nil 
xamal; turkmancha - uli atgulak). 
Bo`zchi - katta zubturum va nashtar barg zubturum xalq tabobatida 
keng qo`llanilanadi, ko`p yillik o`tsimon o`simlik. Uning yo`g`on, kalta 
ildizi bo`lib, juda ko`p ipsimon ildizchalar qamragan bo`ladi. Poyasi 

---

35 
nayza ko`rinishida, yagona yoki bir nechta bo`lishi mumkin, ularning 
kattaligi 10-70 sm keladi va u boshoqsimon to`pgul bilan tugaydi. 
Barglarining cheti tekis yoki biroz tishli bo`lib, umumiy ko`rinishi keng 
tuxumsimon yoki keng ellipssimon, uchsiz, asos qismi odatda 
dumaloqlashgan bo`ladi, barglarda 3-7-9 ta tomiri bo`lishi mumkin. 
Gullari mayda, ko`rimsiz boshoqqa to`plangan, Mevasi - tuxumsimon, 
ko`p urug`li ko`sakcha, ular to`q jigarrang, qo`ng`ir, yiltillaydi. O`simlik 
may-sentyabr oylarida gullaydi. 
Bo`zchi keng tarqalgan o`simlik bo`lib, uni tashlandiq yerlarda, 
nam o`tloqlarda, ariq, jilg`a, soy, daryo bo`ylarida, to`qaylarda umuman 
begona o`t sifatida aholi istiqomat qiladigan joylarda, yo`l yoqalarida 
uchratish mumkin. 
Bo`zchining barglari dorivor mahsulot sifatida o`simlik ayni gullash 
davrida terib olinadi. Mutloq holda o`simlikni tagi bilan o`rib olish 
yaramaydi, bu bo`zchizorlarning kamayib ketishiga olib keladi. 
Bo`zchi barglari tarkibida aukubin glikozidi, shilliq (11% atrofida), 
achchiq hamda oshlovchi moddalar, flavonoidlar, organik kislotalar, 
provitamin A, vitamin S va K, ko`p miqdorda mannit va 1,3% sorbit, 
shuningdek oz miqdorda alkaloidlarni saqlaydi. 
Stomatologiya amaliyotida bo`zchi preparatlarining et oldiruvchi 
hamda mikroblarga qarshi xususiyatlaridan o`rinli foydalaniladi. 
Jumladan, o`simlik barglari asosida tayyorlangan damlama yoki 
barglarning sarxil shirasi tashqi muolaja sifatida ijobiy natija beradi. 
O`imlik damlamasi bilan og`iz chayiladigan yoki applikatsiya sifatida 
foydalaniladigan bo`lsa, yarali gingivit - stomatitda, shuningdek eroziyali, 
aftozli hamda postgrippozli stomatitda shifolovchi omil hisoblanadi. 
Bo`zchining sarxil barg shirasi xuruj qilib asorat berayotgan 
parodontitni kechishida tish - milk «cho`ntak» lariga ishlov beriladi. 
Mazkur maqsadda bo`zchi bargidan 10 g olib, 90 ml shaftoli moyi hamda 

---

36 
10 g vazelinli surtma tayyorlanadi. Surtma tish - milk cho`ntaklariga 
kirgizilib, 1-2 sutka mobaynida himoyalovchi bog`lama qo`yib qo`yiladi, 
Rp: Succi Plantaginis 250 ml 
D. S. Tish - milk cho`ntaklariga ishlov berish uchun.