7-Mavzu: Markaziy Osiyolik qomusiy mutafakkirlarning dunyo sivilizatsiyasida tutgan о’rni

Ma’mun akademiyasi
Jahon fani va madaniyatining yaratilishida barcha xalqlarning hissalari bor. О’rta Osiyo ham bashariyat sivilizatsiyasi rivojiga ulkan ulush qо’shgan. О’rta asrlarda ushbu hududdan kо’plab allomalarning yetishib chiqqanligi hamda bir necha ilmiy maktab, markaz va akademiyalarning faoliyat yuritgani mamlakatimizning bashariyat fani rivojidagi faol ishtirokidan dalolat beradi. XI asrda asos solingan Xorazm Ma’mun akademiyasi mana shunday markazlardan biri edi.
2006 yil 2 noyabrda Xorazm Ma’mun Akademiyasinng 1000 yilligiga bag’ishlangan tantanali marosim bо’lib о’tdi. Unda I.Karimov nutq sо’zlab, unda jumladan shunday dedi: «Bundan ming yil avval Xorazm zaminida «Dorul-hikma» deb atalgan Xorazm Ma’mun akademiyasining paydo bо’lishi bu kо’hna vohada necha-necha asrlar mobaynida kechgan buyuk tarixiy, iqtisodiy va madaniy jarayonlarning qonuniy hosilasi va natijasi, desak, ayni haqiqatni aytgan bо’lamiz”.
Chindan ham, Xorazm Ma’mun akademiyasi umumbashariy sivilizatsiya rivojidagi о’rni va ahamiyati jihatidan qadimiy Afinaga Platon akademiyasi, Misrdagi Aleksandriya kutubxonasi, Sharq olamida «Baytul-hikma» nomi bilan shuhrat qozongan Bag’dod akademiyasi kabi mashhur ilmiy markazlar bilan bir qatorda turib, Sharq musulmon Renessansi-Uyg’onish davrining yorqin namoyoni sifatida tariximiz zarhal sahifalarini tashkil etadi.
X asrning oxiri XI asrning boshlarida Xorazmdagi siyosiy osoyishtalik, mamlakatning iqtisodiy va ijtimoiy turmushidagi yuksalish hamda xorazmshoh ma’muniylar ilm ahliga bо’lgan hurmat-e’tibor, mehr-muruvvati о’sha davrning eng mashhur va kо’zga kо’ringan olimlarini Gurganchda tо’planishiga sabab bо’ldi.
992 yili Gurganchda hokimiyatga yangi amir – Abu Ali Ma’mun keladi. U va uning о’g’li Abu-l-Hasan Ali bin Ma’mun (999-1009)larning saroyida kо’plab olimlar faoliyat olib boradi. Ali b. Ma’munning vafotidan sо’ng Xorazm taxtiga о’tirgan Abu-l-Abbos Ma’mun b. Ma’mun xorazmshohlar saroyidagi ilmiy an’analarni davom ettirib, zamonasining olimlariga e’tibor bilan qaraydi va ularning ilmiy tadqiqotlarga keng imkoniyatlar yaratib beradi. Saroy vaziri Abul