7-Mavzu: Markaziy Osiyolik qomusiy mutafakkirlarning dunyo sivilizatsiyasida tutgan о’rni

-Ma’mun (813-819) boshlab bergan. U IX asr boshlarida hali Marvda Xalifaning sharqiy yerlaridagi noibi bо’lib turgan paytidayoq о’z atrofiga Xuroson, Movarounnahr va Xorazmdan ilm ahlini tо’plagan.
Xorazmshohlar ham ma’lum darajada mazkur an’anaga amal qilganlar. Xorazmshohlar taxtiga Abul Xasan Ali Ibn Ma’mun (997-1009) о’tirganidan keyin Xorazmda sharoit bir muncha mо’tadillashadi. Bu yerdagi siyosiy osoyishtalik, mamlakatning iqtisodiy va ijtimoiy turmushidagi yuksalish hamda Xorazmshoh Ali Ibn Ma’munning (999-1009) ilm ahliga bо’lgan hurmat-e’tibori О’rta Osiyolik kо’pgina mashhur va kо’zga kо’ringan olimlarning Gurganchda (hozirgi Urganch) tо’planishiga sabab bо’ldi.
Ali Ibn Ma’munning vafotidan keyin Xorazm taxtiga о’tirgan Ma’mun Ibn Ma’mun (1009-1017) ham akasining siyosatini davom ettirib, zamonasining olimlariga e’tibor bilan qaraydi va ilmiy izlanishlarga keng imkoniyatlar yaratib beradi. Natijada Ma’muniylar davriga Gurganchda matematika, astronomiya, tabobat va boshqa fanlar bо’yicha qator izlanishlar amalga oshiriladi.
Ma’muniy Xorazmshohlar davridagi ilmiy muassasani XX asr tadqiqotchilari Bog’dod, Afina, Nisibin, Gundishopur va boshqa qadimgi akademiyalar bilan solishtirib, u ham о’ziga yarasha akademiya bо’lgan, degan xulosaga kelganlar.
Manbalarda Xorazm Ma’mun akademiyasining qachon tashkil topgani haqidagi aniq ma’lumotlar uchramaydi. Lekin uni 1004 yil deb taxmin qilish mumkin.
Ma’mun akademiyasi qisqa bir muddat, ya’ni 1017 yilgacha faoliyat kо’rsatgan bо’lsa-da, bu yerda dunyoviy ilmlar, xususan matematika, kimyo, geodeziya, minerologiya, tibbiyot, dorishunoslik, tarix, siyosat, til va adabiyot, falsafa, mantiq, hudud kabi fanlar yuksak bosqichga kо’tarildi.