7-mavzu: Buyrak. Ularning yoshga qarab o‘zgarishi. Siydik yo‘li, qovuq, siydik chiqarish kanali, ularning yoshga qarab o‘zgarishi

ARTERIYALAR TARAQQIYOTI
Filogenezda suvda yashovchi hayvonlarda jabralar bo'lib, quruqlikda yashovchi hayvonlarda o'pkaning hosil bo'lishi natijasida kichik qon aylanish doirasi paydo bo'ladi. Qon tomirlar taraqqiyoti (ontogenez) filogenetik taraqqiyotni qisqa muddat ichida qaytarib o'tadi. Taraqqiyotning boshlang'ich davrida chap qorinchadan arteriya poyasi (truncus arteriosus) yo'naladi. Bu poya ikkita ventral aortaga bo'linadi. Har bir ventral aortadan yon tarafga 6 juft aorta ravoqlari ajraladi. Bu ravoqlarning dorzal qismi esa dorzal aorta poyasini hosil qiladi. Har ikki tarafdagi dorzal aortalar yaqinlashib, pastki uchi bilan qo'shiladi va toq tushuvchi aortani tashkil etadi. Truncus arteriosus frontal to'siq vositasida bo'linib, old tarafda joylashgan o'pka poyasiga va orqa tarafda ko'tariluvchi aortaga ajraladi. 6- aortal jabra ravog'i o'pka poyasi bilan qo'shilgan bo'lib, o'pka arterialariga aylanadi. Chap tarafdan 6- ravoq dorzal aorta bilan aloqasini saqlab qoladi va ductus arteriosus ga aylanadi. 1- 2 aortal jabra ravoqlari atrofiyaga uchraydi. Chap tarafdagi 4- aorta jabra ravog'i, qisman shu tarafdagi ventral aorta va qisman chap dorzal aorta bilan birgalikda aorta ravog'ini hosil qiladi. O'ng tarafdagi 4-aortal jabra ravog'i o'ng o'mrov osti arteriyasiga aylanadi.
3 - aortal jabra ravog'i va dorzal aortaning shu ravoqlardagi yuqorigi qismi. har ikki tarafda ichki uyqu arteriyalarini hosil qiladi. O'ng ventral aortaning 4 - ravog'idan ostki qismi, o'ng yelka kalla poyasi — truncus brachiocepholicus ga aylanadi. Shu sohadagi o'ng ventral aorta qismi aorta ravog'ini hosil qilishda qatnashadi. 3- va 4- ravoqlar orasidagi ventral aortaning bir qismi, har ikkala tarafda umumiy uyqu arteriyasini tashkil etadi. 3- ravoqdan yuqorigi ventral aorta qismi tashqi uyqu arteriyasini hosil qiladi. O'ng tarafdagi dorzal aortaning 3 - ravoqdan pasti, chap tarafda esa 3 va 4 - ravoqlar orasidagi dorzal aorta qismi atrofiyaga uchraydi.